«Προσοχή: Όποιος διαβάζει Μαρξ είναι ύποπτος»
Δικαστήριο του Αμβούργου: Η διδασκαλία του Μαρξ είναι αντίθετη με το «Σύνταγμα»
Μία απόφαση του Διοικητικού Δικαστηρίου του Αμβούργου άνοιξε νέο γύρο συζητήσεων στη Γερμανία γύρω από τον τρόπο που αντιμετωπίζεται η μελέτη των ιδεών του Καρλ Μαρξ. Στην αιτιολογία της απόφασης αναφέρεται ότι οι θεωρίες του Μαρξ βρίσκονται «κατά βάση σε αντίθεση με την ελεύθερη δημοκρατική βασική τάξη».
Αντικείμενο της δίκης που έγινε στις αρχές Ιουλίου, ήταν η Marxistische Abendschule (MASCH), ένας μικρός σύλλογος στο Αμβούργο που διοργανώνει απογευματινά σεμινάρια και παρουσιάσεις του «Κεφαλαίου» και άλλων μαρξιστικών έργων. Η Υπηρεσία Προστασίας του Συντάγματος είχε χαρακτηρίσει τον σύλλογο ως «ακραία αριστερό», με αποτέλεσμα να χάσει το καθεστώς του φιλανθρωπικού φορέα.
Η MASCH προσέφυγε στη δικαιοσύνη και το δικαστήριο εν τέλει τη δικαίωσε, κρίνoντας ότι δεν αποδείχθηκε κάποια «ενεργή εχθρική στάση» εναντίον του Συντάγματος που να δικαιολογεί τον χαρακτηρισμό ως «ακραίας».
Παρά το γεγονός ότι ο σύλλογος δικαιώθηκε, το δικαστήριο στην αιτιολόγησή του σημειώνει:
«Η δραστηριότητα του συλλόγου, η οποία επικεντρώνεται στις θεωρίες του Καρλ Μαρξ, βρίσκεται κατά βάση σε αντίθεση με την ελεύθερη δημοκρατική βασική τάξη».
Με άλλα λόγια, αναγνωρίζεται ότι η ίδια η θεωρία του Μαρξ μπορεί να έρχεται σε σύγκρουση με τις αρχές του Γερμανικού Συντάγματος, ακόμη κι αν η πρακτική ενασχόληση με αυτή δεν συνιστά αυτομάτως αντισυνταγματική δράση.
Στο Βερολίνο, σε ανάλογη υπόθεση, άλλο δικαστήριο είχε υιοθετήσει διαφορετική προσέγγιση, αναγνωρίζοντας ότι η θεωρία του Μαρξ μπορεί να ερμηνευθεί με τρόπο που συμβαδίζει με τη δημοκρατία, αρκεί να μην προβάλλεται ως άμεση απειλή ανατροπής του πολιτεύματος.
Η υπόθεση της MASCH φέρνει ξανά στην επιφάνεια τον τρόπο με τον οποίο το γερμανικό κράτος αντιμετωπίζει τις μαρξιστικές ιδέες. Από τη δεκαετία του ’50, η έννοια της «ελεύθερης δημοκρατικής βασικής τάξης» αποτέλεσε τον ακρογωνιαίο λίθο για να τεθούν εκτός νόμου οργανώσεις που θεωρήθηκαν αντίθετες στο Σύνταγμα, όπως το Κομμουνιστικό Κόμμα Γερμανίας (KPD).
Σήμερα, ενώ η μελέτη των ιδεών του Μαρξ παραμένει διαδεδομένη σε πανεπιστήμια και κοινωνικούς χώρους, οι δικαστικές αποφάσεις δείχνουν ότι η γερμανική η αστική τάξη και το κράτος της εξακολουθεί να νιώθει φόβο απέναντι σε συλλογικότητες που προσδιορίζονται ρητά ως «μαρξιστικές».
Το χρονικό
Υπό την προεδρία του δικαστή Klaus Thorwarth, η 17η Διοικητική Επιτροπή του Δικαστηρίου του Αμβούργου αποφάσισε στις 10 Ιουλίου για την αγωγή της «Μαρξιστικής Βραδινής Σχολής Αμβούργου» (MASCH) κατά της Υπηρεσίας Προστασίας του Συντάγματος του Αμβούργου.
Μετά από περισσότερα από τρία χρόνια δικαστικών διενέξεων, η MASCH κατάφερε να πετύχει μια μερική νίκη: Η Υπηρεσία Προστασίας του Συντάγματος δεν μπορεί πλέον να αναφέρει στις Εκθέσεις του ότι η MASCH ασκεί αντισυνταγματικές δραστηριότητες.
Η απόφαση, όμως, απέχει πολύ από τα αρχικά αιτήματα της MASCH, που ιδρύθηκε το 1981 και είχε καταγραφεί πολλές φορές στα αρχεία της Υπηρεσίας Προστασίας του Συντάγματος από το 1997. Η αρχική αγωγή ζητούσε τη διαγραφή των καταχωρήσεων από τις εκθέσεις 2018–2021 και να μην ξαναγίνουν άλλες στο μέλλον. Τελικά, για διαδικαστικούς λόγους, η MASCH επέμεινε μόνο στη διαγραφή για το έτος 2021.
Η ικανοποίηση για τη δικαίωση του συλλόγου από το δικαστήριο επισκιάστηκε από το γεγονός ότι το δικαστήριο, εκτός από την εκτίμηση ότι η MASCH μπορεί να στοχεύει σε στενές «επαφές» με το ΚΚ Γερμανίας (DKP) — το οποίο προωθεί στόχους ασύμβατους με τη γερμανική συνταγματική τάξη — αποφάσισε να τοποθετήσει στην ίδια κατηγορία και τον Μαρξ, τον Ένγκελς, τον Λένιν και τον Σοσιαλισμό ως «ασυμβίβαστους» με τις θεμελιώδεις αρχές του Συντάγματος.
Αντιδράσεις
Ο δικηγόρος Ριντβάν Τσιφτσί, που εκπροσωπούσε τη MASCH, σχολίασε την απόφαση:
«Κάθε σύλλογος που βασίζεται κυρίως στον Μαρξ μπορεί να καταστεί αντικείμενο παρακολούθησης».
Το αριστερό ραδιόφωνο του Φράιμπουργκ, Radio Dreyeckland, μετέδωσε:
«Προσοχή: Όποιος διαβάζει Μαρξ είναι ύποπτος».
Η εφημερίδα taz χαρακτήρισε την απόφαση ως «πύρρειος νίκη».
Όλα αυτά δεν είναι κάτι νέο. Ακολουθούν την παράδοση της γερμανικής διοικητικής και συνταγματικής νομολογίας από την ίδρυσή της.
Η λογική είναι πάντα ίδια: Η ακαδημαϊκή μελέτη του Μαρξισμού και της κοινωνικής του σημασίας στο ήσυχο δωμάτιο μελέτης θεωρείται ασφαλής. Όταν όμως η θεωρία μετατρέπεται σε πρακτικό οδηγό δράσης και οργανώνει ανθρώπους, τότε ξεπερνά τα όρια του νόμιμου — και τότε μπορεί να κοστίσει επαγγελματική σταδιοδρομία, φορολογική αναγνώριση κοινωφελούς σκοπού ή ακόμα και την ίδια την ύπαρξη του συλλόγου ή του κόμματος.
Οι «10 εντολές» για την προστασία της καπιταλιστικής τάξης βρίσκονται στην απόφαση για την απαγόρευση του Κομμουνιστικού Κόμματος (KPD) του 1956. Γι’ αυτό και τα δικαστήρια παραπέμπουν τακτικά σε αυτές τις αρχές.
Η φράση αυτή γλιτώνει από τη σκέψη και ακούγεται πάντα ίδια:
«Η αντισυνταγματικότητα μιας σοσιαλιστικο-κομμουνιστικής τάξης είναι καθορισμένη από την απόφαση του Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου για την KPD».
Το ίδιο και η απόφαση του Ομοσπονδιακού Διοικητικού Δικαστηρίου του 2010: Η σοσιαλιστική επανάσταση και η δικτατορία του προλεταριάτου με την κλασική μαρξιστικο-λενινιστική έννοια είναι ασύμβατες με τις κεντρικές συνταγματικές αξίες.
Ακόμα και η εφημερίδα «junge Welt» υπέστη την ίδια κριτική: Καθώς εγκρίνει τόσο τον Μαρξ όσο και τον Λένιν, θεωρείται ότι υποστηρίζει και την προαναφερθείσα κοινωνική τάξη, με αποτέλεσμα να παρακολουθείται από τις κρατικές αρχές. Ακόμα και η αναφορά στη θεωρία του Μαρξ προκαλεί ρωγμές στην προσεκτικά «ανασχηματισμένη» εικόνα της δημοκρατίας.
Ο φόβος μιας κοινωνικής εναλλακτικής οδηγεί τους δικαστές του Αμβούργου να προστατεύουν ολόκληρη την καπιταλιστική τάξη. Οι προτάσεις του Μαρξ και του Ένγκελς — όπως η εθνικοποίηση επιχειρήσεων, η εκπόνηση συλλογικού σχεδίου και κρατικά πιστωτικά ιδρύματα — θεωρούνται αντίθετες στα «δημοκρατικά δικαιώματα».
Το Αμβούργο τις βλέπει με… ροζ γυαλιά. Ακόμη και στις εποχές του «οικονομικού θαύματος», το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο είχε διαπιστώσει ότι η ουδετερότητα του Συντάγματος δεν σημαίνει υποχρεωτική επιλογή συγκεκριμένου οικονομικού συστήματος. Η υπάρχουσα οικονομική τάξη είναι νόμιμη, αλλά όχι η μόνη δυνατή.
Δεν υπάρχει λόγος να αμφισβητεί κανείς τα θεμέλια του καπιταλισμού, αλλά τουλάχιστον αξίζει να σημειωθεί ότι τέτοιες σκέψεις στο Αμβούργο και αλλού έχουν σχεδόν ξεχαστεί.
Σχόλιο του ΚΚ Γερμανίας: «Ο καπιταλισμός υπό καθεστώς προστασίας»
Την απόφαση σχολίασε με ανακοίνωσή του και το ΚΚ Γερμανίας:
«Το Διοικητικό Δικαστήριο του Αμβούργου αποφάσισε ότι μια ομάδα μελέτης του Καρλ Μαρξ δεν μπορεί να καταχωρηθεί ως «Σωματείο» στο Μητρώο Συλλόγων. Η αιτιολόγηση: Οι διδασκαλίες του Μαρξ και η αναφορά στον κομμουνισμό μπορεί να βρίσκονται σε αντίθεση με το «Σύνταγμα» της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας.
Η απόφαση αυτή αποτελεί μια πολιτική δήλωση: Η μελέτη του Μαρξ και η οργάνωση ανθρώπων με αναφορά στον κομμουνισμό τίθενται υπό καθεστώς περιορισμού. Το δικαστήριο ισχυρίστηκε ότι το να επιδιώκει κάποιος την υπέρβαση του καπιταλισμού με σοσιαλιστικές προοπτικές σημαίνει έμπρακτη απόρριψη του συνταγματικού συστήματος. Έτσι, ο καπιταλισμός τίθεται υπό «συνταγματική προστασία», σαν να ήταν απειλούμενο είδος.
Η απόφαση φανερώνει το πώς τα γερμανικά δικαστήρια χρησιμοποιούν τη νομική έννοια της «ελεύθερης δημοκρατικής βασικής τάξης»: όχι ως προστασία δικαιωμάτων και ελευθεριών, αλλά ως εργαλείο για να διαφυλάξουν την κυριαρχία του καπιταλιστικού συστήματος. Η «δημοκρατική βασική τάξη» ταυτίζεται με την καπιταλιστική ιδιοκτησία, τις σχέσεις εξουσίας και την ιμπεριαλιστική πολιτική της χώρας.
Η απαγόρευση μιας μαρξιστικής ομάδας μελέτης δεν είναι απλώς τυπικό ζήτημα σωματειακού δικαίου, αλλά μέρος μιας συνολικότερης στρατηγικής: ο αντικομμουνισμός γίνεται κρατική ιδεολογία, που από τη μία νομιμοποιεί τον ακροδεξιό λόγο και από την άλλη φιμώνει όσους θέλουν να μελετούν, να οργανώνονται και να παλεύουν για κοινωνική αλλαγή.
Η απόφαση αυτή δείχνει επίσης την υποκρισία του συστήματος: την ώρα που οι φασιστικές ομάδες δρουν σχεδόν ανενόχλητες και το AfD ενισχύεται πολιτικά, η κρατική καταστολή χτυπά κομμουνιστές, αριστερούς και αντιφασίστες.
Για το ΚΚ Γερμανίας είναι ξεκάθαρο: Η μελέτη του Καρλ Μαρξ και η οργάνωση για μια σοσιαλιστική προοπτική δεν μπορεί να τεθούν εκτός νόμου. Ο αντικομμουνισμός δεν θα περάσει».
Πηγή: Unsere Zeit («Η Εποχή μας»)
εφημερίδα του ΚΚ Γερμανίας
Μετάφραση: Ροβεσπιέρος