Print Friendly, PDF & Email

Η «άγνωστη» επιστήμη της Πολιτικής Οικονομίας – Μέρος 9ο

Μέχρι τώρα έχουμε δει τα εξής:

1. Η παραγωγή των υλικών αγαθών κύριος όρος ύπαρξης της ανθρώπινης κοινωνίας
2. Παραγωγικές δυνάμεις και σχέσεις παραγωγής
3. Οι οικονομικοί νόμοι ανάπτυξης της κοινωνίας και ο αντικειμενικός τους χαρακτήρας
4. Το αντικείμενο της Πολιτικής Οικονομίας
5. Η εμφάνιση και ανάπτυξη της εμπορευματικής παραγωγής
6. Το χρήμα: Σύντομη ιστορική αναδρομή
7. Το μέγεθος της αξίας του εμπορεύματος
8. Οι λειτουργίες του χρήματος κι ο Νόμος της Αξίας

Σήμερα θα συνεχίσουμε με τη μετατροπή του χρήματος σε Κεφάλαιο  και το εμπόρευμα που ονομάζεται Εργατική Δύναμη.

Το θέμα αυτό κατέχει κεντρική θέση στη μαρξιστική – λενινιστική οικονομική διδασκαλία, είναι ο πυρήνας της.

Και τούτο γιατί δίνει το κλειδί για την κατανόηση της ουσίας του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, του εκμεταλλευτικού του χαρακτήρα.

Τσάρλι Τσάπλιν
Η «άγνωστη» επιστήμη της Πολιτικής Οικονομίας – Μέρος 9ο

Εδώ η μαρξιστική οικονομία αποκαλύπτει το κίνητρο, το σκοπό της καπιταλιστικής παραγωγής, το βασικό οικονομικό νόμο του καπιταλισμού, τη βασική παραγωγική του σχέση –την εκμετάλλευση της μισθωτής εργασίας από το κεφάλαιο– που αποτελεί και τη βασική ταξική κοινωνική αντίθεση της καπιταλιστικής κοινωνίας.

Καπιταλισμός θα πει αναπτυγμένη εμπορευματική παραγωγή.

Η εμπορευματική κυκλοφορία είναι η αφετηρία του κεφαλαίου.

Κάθε κεφάλαιο αρχίζει το δρόμο του με τη μορφή ορισμένου ποσού χρημάτων.

Το χρήμα ως το τελευταίο προϊόν της εμπορευματικής κυκλοφορίας «είναι η πρώτη μορφή εμφάνισης» του κεφαλαίου.

Για αυτό ο Μαρξ γράφει:

«Κάθε νέο κεφάλαιο εμφανίζεται για πρώτη φορά στη σκηνή, δηλαδή στην αγορά εμπορευμάτων, στην αγορά εργασίας ή στη χρηματαγορά, πάντα σαν χρήμα, σαν χρήμα που πρόκειται με ορισμένα προτσές να μετατραπεί σε κεφάλαιο».[1]

Αυτό σημαίνει ότι: Κάθε κεφάλαιο εμφανίζεται στην αρχή σαν χρήμα, με το οποίο θα αγοραστούν και θα πληρωθούν τα μέσα παραγωγής και η εργατική δύναμη.

Το χρήμα αυτό καθ’ εαυτό δεν είναι ακόμα κεφάλαιο.

Οταν οι απλοί εμπορευματοπαραγωγοί ανταλλάσσουν εμπορεύματα τότε το χρήμα δε φιγουράρει σαν κεφάλαιο, αλλά σαν μέσο κυκλοφορίας.

Γι’ αυτό πρέπει να γίνεται διάκριση ανάμεσα στο χρήμα σαν χρήμα και το χρήμα σαν κεφάλαιο.

«Το χρήμα σαν χρήμα και το χρήμα σαν κεφάλαιο διακρίνονται πριν απ’ όλα μόνο από τη διαφορετική μορφή κυκλοφορίας τους».[2]

Για την απλή εμπορευματική παραγωγή ισχύει ο τύπος:

Εμπόρευμα –> Χρήμα –> Εμπόρευμα (Ε – Χ – Ε).

Αυτό σημαίνει πως ένα εμπόρευμα πουλιέται για να γίνει δυνατή η αγορά ενός άλλου εμπορεύματος.

Η αρχή και το τέλος της κάθε φορά κίνησης είναι ένα εμπόρευμα. Στην προκειμένη περίπτωση το χρήμα μόνο μεσολαβεί σ’ αυτή την εμπορευματική κυκλοφορία.

Η «άγνωστη» επιστήμη της Πολιτικής Οικονομίας – Μέρος 9ο
Η «άγνωστη» επιστήμη της Πολιτικής Οικονομίας – Μέρος 9ο

Ο σκοπός της κίνησης του παραπάνω τύπου είναι: Με την παραγωγή και την πούληση μιας αξίας χρήσης να πάρουμε άλλη αξία χρήσης, δηλαδή να ικανοποιηθούν ορισμένες ανάγκες.

Στην καπιταλιστική εμπορευματική οικονομία ισχύει ο τύπος:

Χρήμα –> Εμπόρευμα –> Χρήμα (Χ – Ε  – Χ).

Εδώ το χαρακτηριστικό είναι: Το χρήμα είναι η αρχή και το τέλος της κίνησης. Το εμπόρευμα μόνο μεσολαβεί στο προτσές της ανταλλαγής.

Ο σκοπός και το κίνητρο είναι το χρήμα και όχι το εμπόρευμα. Βέβαια, μια ανταλλαγή χρήματος με χρήμα στην ίδια ποσότητα είναι πλήρης ανοησία.

Το πραγματικό νόημα της πράξης Χ – Ε – Χ είναι: Να αποσυρθεί περισσότερο χρήμα από την κυκλοφορία απ’ ό,τι ρίχτηκε σε αυτήν στην αρχή.

Γι’ αυτό, ο ολοκληρωμένος τύπος της κυκλοφορίας είναι:

Χρήμα – Εμπόρευμα – Χρήμα αυξημένο (Χ – Ε – Χ’),

όπου το Χ’ σημαίνει μια μεγαλύτερη ποσότητα χρήματος.

Στην προκειμένη περίπτωση το χρήμα:

«Γεννοβολάει ζωντανά νεογνά ή τουλάχιστον γεννάει χρυσά αυγά».[3]

Δηλαδή, η αξία γίνεται αυτοαυξανόμενη αξία, αυτοαυξανόμενο χρήμα και σαν τέτοιο γίνεται κεφάλαιο.

«Το χρήμα που στην κίνησή του διαγράφει αυτόν τον τελευταίο κύκλο, μετατρέπεται σε κεφάλαιο, γίνεται κεφάλαιο και είναι από τον προορισμό του κιόλας κεφάλαιο».[4]

Ο τύπος Χ – Ε – Χ’ είναι στην πραγματικότητα ο γενικός τύπος του κεφαλαίου, γιατί η κίνηση του κεφαλαίου σε όλους τους οικονομικούς τομείς του καπιταλισμού ολοκληρώνεται σε αυτόν το τύπο.

Εξετάζοντας το γενικό τύπο της κίνησης του κεφαλαίου Χ – Ε – Χ’ δικαιολογημένα γεννάται το ερώτημα:

Πώς γίνεται η προσαύξηση μιας δοσμένης αξίας; Και από που προέρχεται η προσαύξηση του κεφαλαίου;

Σύμφωνα με τους αστικούς ισχυρισμούς, η προσαύξηση της αξίας προέρχεται από την κυκλοφορία.

Καπιταλιστής

Ο ισχυρισμός αυτός είναι αστήριχτος γιατί:

α) Οταν υπάρχει ισοδύναμη ανταλλαγή εμπορευμάτων κανένας από τους κατόχους των εμπορευμάτων δεν μπορεί να τραβήξει από την κυκλοφορία περισσότερη αξία από εκείνη που είναι ενσωματωμένη στο εμπόρευμά του.

Εδώ ισχύει η αρχή:

«Οπου υπάρχει ισότητα δεν υπάρχει κέρδος».

β) Αν υποθέσουμε ότι οι πωλητές κατορθώνουν να πουλάνε τα εμπορεύματά τους πάνω από την αξία τους, π.χ. κατά 10% τότε όταν θα γίνονταν οι ίδιοι αγοραστές θα πρέπει να πληρώνουν επιπλέον αυτό το 10% στους πωλητές.

Ετσι, ό,τι κερδίζουν σαν πωλητές των εμπορευμάτων το χάνουν σαν αγοραστές.

Συνεπώς, η αύξηση της αξίας και του κεφαλαίου δεν μπορεί να γίνει στη σφαίρα της κυκλοφορίας.

Αυτό δεν είναι καθόλου υποτίμηση του ρόλου της κυκλοφορίας.

Η κυκλοφορία είναι ένας αναγκαίος όρος για την αύξηση του κεφαλαίου.

«Το κεφάλαιο λοιπόν δεν μπορεί να πηγάζει από την κυκλοφορία και εξίσου δεν μπορεί να μην πηγάζει από την κυκλοφορία. Πρέπει να πηγάζει ταυτόχρονα και μέσα σε αυτήν και όχι μέσα σε αυτήν».[5]

Αυτές είναι οι αντιθέσεις του γενικού τύπου κίνησης του κεφαλαίου.

Από τη σκοπιά της κυκλοφορίας ο τύπος Χ – Ε – Χ’ αποτελείται από δύο χωριστά προτσές δηλαδή:

α) Από την αγορά (Χ – Ε)
β) Από την πώληση (Ε’ – Χ’)

Οπως βλέπουμε, το εμπόρευμα εμφανίζεται δύο φορές και μάλιστα σαν «Ε» και σαν «Ε’».

Ανάμεσα στο «Ε» και «Ε’», πρέπει να έχει συμβεί κάτι το αποφασιστικό: Ανάμεσα στην αγορά και στην πώληση πρέπει να κρύβεται η αύξηση της αξίας.

Το χαρακτηριστικό είναι ότι:

Ενώ στη σφαίρα της κυκλοφορίας κυριαρχεί η τυπική ισότητα ανάμεσα στους καπιταλιστές και στους μισθωτούς εργάτες, οι δυο τους στέκονται αντιμέτωποι σαν ιδιοκτήτες εμπορευμάτων και ανταλλάσσουν ισοδύναμα.

Αντίθετα, στη σφαίρα της παραγωγής φαίνεται η πραγματική ανισότητα ανάμεσα στους καπιταλιστές και στους εργάτες. Εδώ φανερώνεται η ανταγωνιστική ταξική σχέση.

Η αύξηση της αξίας και του κεφαλαίου δημιουργείται κατά τη χρήση των εμπορευμάτων που αγοράστηκαν από τους καπιταλιστές.

Αυτό είναι δυνατό μόνο αν βρίσκεται σε αυτά ένα τέτοιο εμπόρευμα, το οποίο δημιουργεί με τη χρήση του αξία.

Αυτό το εμπόρευμα είναι η ανθρώπινη εργατική δύναμη.

Το εμπόρευμα Εργατική Δύναμη

Οταν λέμε εργατική δύναμη ή ικανότητα για εργασία εννοούμε: Το σύνολο των φυσικών και πνευματικών ικανοτήτων που υπάρχουν στη ζωντανή προσωπικότητα ενός ανθρώπου και που τις βάζει σε κίνηση κάθε φορά που παράγει οποιουδήποτε είδους αξίες χρήσης.

Εμπόρευμα όμως η εργατική δύναμη γίνεται μόνο στον καπιταλισμό.

Η «άγνωστη» επιστήμη της Πολιτικής Οικονομίας – Μέρος 9ο
Η «άγνωστη» επιστήμη της Πολιτικής Οικονομίας – Μέρος 9ο

Ο δούλος δεν μπορούσε να πουλήσει την εργατική του δύναμη, γιατί ο ίδιος μαζί με την εργατική του δύναμη ανήκε στο δουλοκτήτη.

Δεν μπορούσε να πουλήσει την εργατική του δύναμη και ο δουλοπάροικος, γιατί και εκείνος βρισκόταν σε προσωπική εξάρτηση από το φεουδάρχη.

Μόνο ο προσωπικά ελεύθερος άνθρωπος μπορεί να πουλήσει την εργατική του δύναμη.

Αλλά και αυτό δε φτάνει.

Πρέπει να είναι διπλά ελεύθερος έστω και τυπικά.

α) Μόνο όποιος δε διαθέτει κανενός είδους μέσα παραγωγής.
β) Συνεπώς ούτε και τα αναγκαία μέσα για τη ζωή. Μπορεί να πουλήσει την εργατική του δύναμη.

Οι προσωπικά ελεύθεροι άνθρωποι πρέπει να είναι:

«Ελεύθεροι εργάτες, πωλητές της δικής τους εργατικής δύναμης και επομένως πωλητές της εργασίας.

Ελεύθεροι εργάτες με τη διπλή έννοια, με την έννοια πως ούτε αυτοί οι ίδιοι ανήκουν άμεσα στα μέσα παραγωγής, όπως οι δούλοι, οι δουλοπάροικοι κλπ., και με την έννοια πως ούτε σε αυτούς ανήκουν τα μέσα παραγωγής,

όπως γίνεται λ.χ. στους αγρότες που διαχειρίζονται μόνοι το νοικοκυριό τους κλπ., απεναντίας είναι ελεύθεροι απαλλαγμένοι από αυτά, τα στερούνται».[6]

Συνεχίζεται με το 10ο Μέρος

Σημειώσεις:

[1]. Καρλ Μαρξ: «Το Κεφάλαιο», τόμος 1, σελ. 159.
[2]. Στο ίδιο, σελ. 159.
[3]. Σελ. 167.
[4]. Σελ. 160.
[5]. Σελ. 178.
[6]. Σελ. 739.

Του Γιώργου Πολυμερίδη

Πηγή: Ριζοσπάστης

(Visited 656 times, 1 visits today)