Ο Τρότσκι και το ρεύμα του Τροτσκισμού – Μέρος 1ο
Η διαμόρφωση του Τροτσκισμού ως οπορτουνιστικού ρεύματος
Η αντιπαράθεση με τον Λένιν και τους Μπολσεβίκους
Σαν σήμερα στις 21 Αυγούστου του 1940, πεθαίνει στο Μεξικό ο Λεφ Νταβίντοβιτς Μπρονστέιν ή Λέων Τρότσκι, έπειτα απο θανάσιμο χτύπημα που κατάφερε ο Ισπανός κομμουνιστής και μαχητής του Δημοκρατικού στρατού κατά τον Ισπανικό εμφύλιο, Ραμόν Μπερκαντέρ.
Η οργανωμένη δύναμη τέτοιων ομάδων δεν τις κάνει υπολογίσιμη δύναμη στο κίνημα, ωστόσο αποτελούν φορείς που με «επαναστατικό» προσωπείο αναπαράγουν αστικές ή οπορτουνιστικές απόψεις.
Με την αφορμή αυτή αναδημοσιεύουμε μια σειρά άρθρων όπου θα αναλύσουμε το ρεύμα του τροτσκισμού, όπως εμφανίστηκε ιστορικά μέσα στο εργατικό κίνημα.
Η διαμόρφωση του Τροτσκισμού ως οπορτουνιστικού ρεύματος
Προεπαναστατικά
Αρκετές φορές ο Τρότσκι και οι σύγχρονοι οπαδοί του αυτοχαρακτηρίζονται ως μπολσεβίκοι ή έχουν πολλές αναφορές στους μπολσεβίκους.
Ο μπολσεβικισμός όμως «υπάρχει σαν ρεύμα πολιτικής σκέψης και σαν κόμμα από τα 1903»[1] και ο τροτσκισμός πάντα υπήρξε εχθρικός προς τον μπολσεβικισμό.
Αφετηρία του τροτσκισμού υπήρξε η μη αναγνώριση της λενινιστικής διδασκαλίας για το κόμμα νέου τύπου.
Ήδη από το 2ο συνέδριο του Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος Ρωσίας (ΣΔΕΚΡ) στα 1903 ο Τρότσκι στη συζήτηση για το καταστατικό τάχθηκε με τους αντιπάλους του Λένιν.
Στο ζήτημα του καταστατικού πλειοψήφησαν οι επαναστατικές θέσεις του Λένιν και η πτέρυγα που τις υποστήριξε πήρε από τότε το όνομα μπολσεβίκοι (πλειοψηφίσαντες), ενώ η ομάδα των οπορτουνιστών (Τρότσκι, Μάρτοφ, Άξερλοντ) μειοψήφησαν και έτσι ονομάστηκαν μενσεβίκοι.
Είναι χαρακτηριστικό πώς απευθυνόταν ο Τρότσκι στο Λένιν την περίοδο αυτής της διαπάλης.
Παραθέτουμε ορισμένα αποσπάσματα από το βιβλίο του Τρότσκι «Τα Πολιτικά μας καθήκοντα»[2] που εκδόθηκε το 1904, χαρακτηριστικά των απόψεών του και αποδεικτικά της αντι-μαρξιστικής, οπορτουνιστικής σκέψης του
που ανατρέπουν τους ισχυρισμούς των τροτσκιστών ότι οι διαφωνίες του Λένιν με τον Τρότσκι ήταν επιμέρους.
Ο Τρότσκι ασκώντας κριτική στο έργο του Λένιν «Ένα βήμα μπρος δύο βήματα πίσω» έγραφε:
«Δεν είναι δυνατόν να εκδηλώσει κανείς περισσότερο κυνισμό απέναντι στην καλύτερη ιδεολογική κληρονομιά του προλεταριάτου από ότι ο σύντροφος Λένιν! Για εκείνον ο μαρξισμός δεν είναι μέθοδος επιστημονικής ανάλυσης».[3]
Σε άλλο σημείο αναφέρει:
«Ο αρχηγός της αντιδραστικής πτέρυγας του Κόμματός μας, ο σύντροφος Λένιν, δίνει έναν ορισμό της σοσιαλδημοκρατίας[4] που αποτελεί θεωρητική επιβουλή σε βάρος του ταξικού χαρακτήρα του Κόμματος μας. Ο Λένιν διαμόρφωσε μια τάση που φάνηκε καθαρά μέσα στο Κόμμα, την αστική-επαναστατική τάση».[5]
Σε άλλο σημείο αναφερόμενος στην εφημερίδα «Ίσκρα»:[6]
«Σκοπός της Ίσκρα ήταν να τρομοκρατεί σε θεωρητικό επίπεδο την διανόηση. Για τους σοσιαλδημοκράτες της σχολής αυτής, η ορθοδοξία είναι κάτι που προσεγγίζει πάρα πολύ την απόλυτη εκείνη «Αλήθεια» που ενέπνεε τους Ιακωβίνους. Η ορθόδοξη Αλήθεια προβλέπει τα πάντα. Όποιος το αμφισβητεί αυτό πρέπει να απομπεφθεί, όποιος αμφιβάλλει είναι κοντά στο να απομπεφθεί».[7]
Ο Τρότσκι και το ρεύμα του Τροτσκισμού – Μέρος 1ο
Κατά τα χρόνια 1910-1914 στο χώρο του ΣΔΕΚΡ στην ουσία δεν υπάρχει ένα ενιαίο κόμμα παρά ξεχωριστά κόμματα που συσπειρώνονται γύρω από τα δικά τους έντυπα και έχουν τα δικά τους όργανα.
Βασικά κόμματα είναι οι μπολσεβίκοι του Λένιν, δύο ομάδες μενσεβίκων[8] οι τροτσκιστές και οι οτζοβιστές.[9]
Οι τροτσκιστές παριστάνουν τους συμφιλιωτές ανάμεσα σε μπολσεβίκους και μενσεβίκους, όμως στην ουσία υποστηρίζουν θέσεις των μενσεβίκων – λικβινταριστών.[10]
Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου ο τροτσκισμός αποτελούσε αναπόσπαστο τμήμα του «κεντρισμού»,[11] που ήταν ένα ρεύμα στους κόλπους της διεθνούς σοσιαλδημοκρατίας που ταλαντευόταν μεταξύ του σοσιαλσοβινισμού και του μικροαστικού πασιφισμού και πάλευε για την ενότητα των επαναστατών με τους οπορτουνιστές.
Στην πορεία ανάπτυξης της επανάστασης οι τροτσκιστές έκαναν μία δήλωση συμφωνίας με τη γραμμή των μπολσεβίκων και στο 6ο συνέδριο των μπολσεβίκων έγιναν δεκτοί στις γραμμές των μπολσεβίκων.
Έτσι ο Τρότσκι έγινε μέλος του κόμματος των μπολσεβίκων τον Ιούλιο του 1917.
Αλλά και μετά την είσοδό τους στο κόμμα των μπολσεβίκων ο Τρότσκι διατήρησε την αυτονομία του και συνέχισε την πάλη ενάντια στο Λένιν.
Οι τροτσκιστές αντιτάχθηκαν στη Συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόφσκ[12] το 1918, ματαιώνοντας έτσι την έγκαιρη υπογραφή της ειρήνης πράγμα που επέφερε ακόμα μεγαλύτερες απώλειες, στη νεαρή κι αδύναμη ακόμα σοβιετική εξουσία.
Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου του 1918-1920, κάτω από τις δυσκολίες εκείνης της περιόδου, ο τροτσκισμός διαμορφώθηκε σε οπορτουνιστικό ρεύμα μέσα στο ΠΚΚ(μπ).
Το 1920-1921 οι τροτσκιστές υπήρξαν πρωτεργάτες της εσωκομματικής πάλης για τη μορφή των εργατικών συνδικάτων. Δημιούργησαν φράξια με το δικό τους πολιτικό πρόγραμμα.
Την ουσία του προγράμματός τους αποτελούσε η μετατροπή των εργατικών συνδικάτων σε εξάρτημα του κρατικού μηχανισμού και η αμφισβήτηση του καθοδηγητικού ρόλου του κόμματος στην οικοδόμηση του σοσιαλισμού.
Η κυριότερη θέση του τροτσκισμού ήταν η άρνηση της δυνατότητας οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ.
Ακολουθώντας τους ηγέτες των μενσεβίκων, οι τροτσκιστές ισχυρίζονταν ότι εξαιτίας της τεχνικοοικονομικής καθυστέρησης της χώρας σε συνθήκες καπιταλιστικής περικύκλωσης η εργατική τάξη της ΕΣΣΔ δε θα μπορούσε να εδραιώσει την εξουσία της και να οικοδομήσει τη σοσιαλιστική κοινωνία.
Γι’ αυτό ισχυρίζονταν πως η νίκη της επανάστασης θα ήταν πολύ μικρής διάρκειας και ότι η σοβιετική εξουσία θα υποχωρούσε αν δεν επικρατούσαν σοσιαλιστικές επαναστάσεις και στις ευρωπαϊκές χώρες, ώστε να εξασφάλιζαν κρατική βοήθεια προς την εργατική τάξη της ΕΣΣΔ.
Ο τροτσκισμός αντιτάχθηκε στις αρχές συγκρότησης του κόμματος νέου τύπου και προφασιζόμενος την υπεράσπιση της εσωκομματικής δημοκρατίας διεκδικούσε την ύπαρξη και λειτουργία φραξιών μέσα στο κόμμα.
Κάτω από την επίδραση του Τρότσκι δημιουργήθηκαν τροτσκιστικές ομάδες και σε άλλα κόμματα, όπως στη Γερμανία, στη Γαλλία, στην Αγγλία, στην Τσεχία κ.α.
Στην ΕΣΣΔ υπό τον τροτσκισμό συνενώθηκαν όλες οι αντικομματικές ομάδες.
Απάντηση στον τροτσκισμό έδωσαν με άρθρα, ομιλίες και τοποθετήσεις σε κομματικά σώματα οι Β. Ι. Λένιν και ο Ι. Β. Στάλιν.
Ο τροτσκισμός καταδικάστηκε από συνέδρια και πολλές ολομέλειες της ΚΕ.
Το 15ο συνέδριο του ΠΚΚ(μπ) 1927 ενέκρινε τη απόφαση της ΚΕ για τη διαγραφή από το κόμμα των Τρότσκι και Ζηνόβιεφ.
Από την 9η ολομέλεια της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομμουνιστικής Διεθνούς το 1928 τονίστηκε πως το:
«Να ανήκει κανείς στον τροτσκισμό είναι ασυμβίβαστο με την ιδιότητα του μέλους της Κομμουνιστικής Διεθνούς».
Η απόφαση αυτή επικυρώθηκε από το 6ο συνέδριο της Κομιντέρν (1928).
Ο Τρότσκι και το ρεύμα του Τροτσκισμού – Μέρος 1ο
Επί σοσιαλιστικής Σοβιετικής Εξουσίας
Τόσο οι τροτσκιστές όσο και οι αστοί δίνουν στη διαπάλη στο Κόμμα και το Κράτος της ΕΣΣΔ τη δεκαετία του ‘20 και του ‘30 χαρακτήρα προσωπικής αντιπαράθεσης ανάμεσα στον Τρότσκι και το Στάλιν.
Η αστική προπαγάνδα παρουσιάζει τον Τρότσκι σαν τον αγνό, άδολο και προδομένο επαναστάτη.
Αυτή η προπαγάνδα δεν είναι τυχαία αν αναλογιστούμε πόσο καλοδουλεμένη και βαθιά είναι και σε πόσα μέσα διαχέεται (ντοκιμαντέρ, αστικός τύπος, κινηματογράφος, σχολικά βιβλία κλπ.).
Έτσι οι τροτσκιστές έχουν ένα ακόμα μέσο στην προβολή των απόψεών τους που τις κάνει να είναι διαδομένες σε βαθμό δυσανάλογο με τις οργανωτικές τους δυνατότητες.
Αλλά και το σύστημα αντικειμενικά έχει κάθε συμφέρον να τις προβάλλει γιατί οι απόψεις αυτές καλλιεργούσαν και καλλιεργούν τη γραμμή της ηττοπάθειας.
Δεν ήταν όμως πάλη προσώπων, αλλά πάλη πολιτικών θέσεων γύρω από ζητήματα οικοδόμησης του σοσιαλισμού, της διακυβέρνησης του κράτους κλπ. Πάλη μέσα σε πρωτόγνωρες καταστάσεις.
Ο Τρότσκι και οι οπαδοί του αντιμετώπιζαν «δογματικά» το μαρξισμό, όπως άλλωστε έκαναν και πολλοί δεξιοί οπορτουνιστές ηγέτες της Β΄ Διεθνούς – είχαν ένα «ιδανικό μοντέλο» σε σχέση με την επανάσταση και την οικοδόμηση του σοσιαλισμού που απείχε πολύ από τη σύνθετη πραγματικότητα της Ρωσίας του 1917.
Οι τροτσκιστές ως «μικροαστοί διανοούμενοι» στην ουσία δεν εμπιστεύονταν τις μάζες της εργατικής τάξης ότι είναι ικανές να καθοδηγήσουν τα φτωχά λαϊκά στρώματα που αποτελούνταν από αγρότες.
Δεν πίστευαν ότι υπό την καθοδήγηση του ΚΚ οι αμόρφωτες και πολιτικά καθυστερημένες μάζες θα μπορούσαν να ακολουθήσουν τους στόχους της επανάστασης του Οκτώβρη, να στηρίξουν τη διαδικασία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Θεωρούσαν ότι έπρεπε να επιβληθεί «δικτατορία στο χωριό» για να μειωθεί η αντίσταση της «εχθρικής» προς του εργάτες αγροτιάς, περιμένοντας τη βοήθεια της προλεταριακής επανάστασης από τη Δύση.
Πρότειναν επίσης και πολεμικούς τυχοδιωκτισμούς στο όνομα του επαναστατικού πολέμου και της «εξαγωγής της επανάστασης».
Το επαναστατικό κύμα όμως της περιόδου 1918-1923 δεν κατάφερε να επικρατήσει σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα εκτός από τη Ρωσία.
Γι’ αυτό βέβαια δεν μπορεί να κατηγορήσει κανείς τους μπολσεβίκους επειδή δε διεξήγαγαν επαναστατικό πόλεμο και δεν έκαναν εξαγωγή της επανάστασης, τη στιγμή που στη χώρα τους δεν είχε τελειώσει ο εμφύλιος πόλεμος κι αντιμετώπιζαν ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, την περίοδο που πάσχιζαν για την επικράτηση της σοβιετικής εξουσίας σε όλη τη χώρα.
Η λογική των τροτσκιστών οδηγούσε αντικειμενικά σε αδιέξοδο.
Μη έχοντας αφομοιώσει το μαρξισμό ως επιστήμη αλλά ως δόγμα, δεν μπορούσαν να κατανοήσουν τη συνθετότητα των καθηκόντων που έμπαιναν στη Σοβιετική Εξουσία σε μια χώρα που πραγματικά ξεκινούσε από χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων και η μεγαλύτερη πλειοψηφία του πληθυσμού της ήταν αγρότες.
Δεν μπορούσαν να αντιληφθούν την εξέλιξη της στρατηγικής της επανάστασης στη βάση της μελέτης του ιμπεριαλισμού.
Επέμεναν δογματικά σε παλιότερες εκτιμήσεις των Μαρξ – Ένγκελς και γενικά των μαρξιστών έως τις αρχές του 20ού αιώνα σε σχέση με την εκδήλωση και επικράτηση της σοσιαλιστικής επανάστασης στις χώρες της ανεπτυγμένης καπιταλιστικά Δυτικής Ευρώπης.
Ο Τρότσκι και το ρεύμα του Τροτσκισμού – Μέρος 1ο
Ο ίδιος όμως ο Λένιν συνέβαλε στην περαιτέρω επεξεργασία του μαρξισμού, διατυπώνοντας τη θεωρία «του αδύναμου κρίκου στην αλυσίδα του ιμπεριαλισμού» – στηριγμένη στο νόμο της ανισόμετρης ανάπτυξης του καπιταλισμού – σύμφωνα με την οποία:
Το παγκόσμιο σύστημα του ιμπεριαλισμού είναι δυνατό να «σπάσει» στη χώρα που συγκεντρώνει μια σειρά προϋποθέσεις (ιστορικές, οικονομικές και πολιτικές) που την καθιστούν πιο ευάλωτη στην εμφάνιση επαναστατικής κρίσης.
Θεμελίωσε θεωρητικά τη δυνατότητα εκδήλωσης και επικράτησης της επανάστασης σε μια χώρα.
«Ωστόσο το σύνθημα των Ηνωμένων Πολιτειών του κόσμου σαν αυτοτελές σύνθημα είναι αμφίβολο αν θα ήταν σωστό, πρώτο γιατί συγχωνεύεται με το σοσιαλισμό και, δεύτερο γιατί θα μπορούσε να προκαλέσει τη λαθεμένη ερμηνεία ότι είναι αδύνατη η νίκη του σοσιαλισμού σε μια χώρα, λαθεμένη ερμηνεία για τη στάση αυτής της χώρας απέναντι στις υπόλοιπες.[…]
Η ανισόμετρη οικονομική και πολιτική ανάπτυξη είναι απόλυτος νόμος του καπιταλισμού. Από εδώ βγαίνει ότι είναι δυνατή η νίκη του σοσιαλισμού στην αρχή σε λίγες ή και σε μια χώρα».[13]
Την ίδια περίοδο ο Τρότσκι στο περιοδικό «Νάσε Σλόβο», απαντώντας στο άρθρο του Λένιν, έγραφε:
«Είναι μάταιο να πιστεύουμε ότι μια λ.χ. επαναστατική Ρωσία θα μπορούσε να αντέξει μπροστά σε μια συντηρητική Ευρώπη ή ότι μια σοσιαλιστική Γερμανία θα μπορούσε να παραμείνει απομονωμένη μέσα στο καπιταλιστικό κόσμο.
Το να εξετάζουμε τις προοπτικές της επανάστασης μέσα στα εθνικά πλαίσια θα σήμαινε ότι γινόμαστε θύματα της ίδιας εκείνης εθνικής στενότητας που αποτελεί την ουσία του σοσιαλπατριωτισμού».[14]
Από την άλλη δεν πρέπει να αγνοούμε το γεγονός ότι η χώρα στην οποία έσπασε η ιμπεριαλιστική αλυσίδα το 1917 δεν ήταν και οποιαδήποτε χώρα, αλλά η Τσαρική Ρωσική Αυτοκρατορία – που συγκέντρωνε μεγάλο αριθμό εδαφών με πλούσιο υπέδαφος – στην οποία αναπτυσσόταν ο μονοπωλιακός καπιταλισμός
με ιδιαιτερότητες τη βαθιά ανισομετρία στο εσωτερικό της και την εντονότερη διατήρηση προκαπιταλιστικών στοιχείων, κυρίως στην αγροτική παραγωγή, αλλά και στο εποικοδόμημα.
Τη στιγμή που η επανάσταση, με τις αφάνταστες δυσκολίες του εμφυλίου και της οξύτατης ταξικής πάλης στο εσωτερικό της Ρωσίας, πάλευε να σταθεί και να στεριώσει τη Σοβιετική Εξουσία,
ενώ τόσο ο Λένιν όσο και ο Στάλιν και όλη η ηγεσία των μπολσεβίκων θεωρητικά και πρακτικά αξιοποιούσαν όλες τις αντικειμενικές και υποκειμενικές δυνατότητες για την κατάκτηση της επαναστατικής εξουσίας της εργατικής τάξης,
ο Τρότσκι καλλιεργούσε την ηττοπάθεια, αποπροσανατόλιζε από το ζήτημα της σταθεροποίησης της Σοβιετικής Εξουσίας και της οικοδόμησης του σοσιαλισμού.
Συνεχίζεται με το 2ο Μέρος
Σημειώσεις:
[1]. Β. Ι. Λένιν: Άπαντα τ. 41, σελ 6, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
[2]. Λούντο Μάρτενς: «Μια άλλη ματιά στο Στάλιν», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
[3]. Στο ίδιο, σελ. 66.
[4]. Με τον όρο σοσιαλδημοκρατία εννοούσαν τα μαρξιστικά εργατικά κόμματα εκείνης της εποχής.
[5]. Λούντο Μάρτενς: «Μια άλλη ματιά στο Στάλιν», σελ. 66-67, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
[6]. «Ίσκρα» (Σπίθα): Η πρώτη πανρωσική παράνομη πολιτική μαρξιστική εφημερίδα που ιδρύθηκε το 1900 από το Λένιν. Η εφημερίδα είχε ως σκοπό το ξεπέρασμα της ιδεολογικής σύγχυσης του οργανωτικού κατακερματισμού και του ερασιτεχνισμού που χαρακτήριζαν τη δουλιά των Ρώσων σοσιαλδημοκρατών, να αντιπαλέψει τις οπορτουνιστικές επιρροές στο εργατικό κίνημα.
Το διάστημα 1900-1903 η «Ισκρα» έγινε βασικός εκφραστής της συνεπούς μαρξιστικής άποψης στο Σοσιαλδημοκρατικό Εργατικό Κόμμα Ρωσίας. Το 1903, ως αποτέλεσμα του συμβιβασμού του Πλεχάνοφ με τους μενσεβίκους οπορτουνιστές, η εφημερίδα έπαψε να εκφράζει τους μπολσεβίκους. Οι μπολσεβίκοι ίδρυσαν άλλη εφημερίδα τη «Βπέριοντ» (Εμπρός).
[7]. Λούντο Μάρτενς: «Μια άλλη ματιά στο Στάλιν», σελ. 67, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».
[8]. Μπολσεβίκοι:Αποτέλεσαν το μαρξιστικό επαναστατικό ρεύμα μέσα στο ΣΔΕΚΡ στις αρχές του 20ού αιώνα υπό την καθοδήγηση του Β.Ι. Λένιν. Το 2ο Συνέδριο του ΣΔΕΚΡ το 1903 αποτέλεσε σταθμό στη διαμόρφωση του μπολσεβίκικου ρεύματος.
Μενσεβίκοι: Αποτέλεσαν τη μειοψηφία που αντιτάχθηκε στις προτάσεις του Λένιν για το σχέδιο καταστατικού και προγράμματος του Κόμματος. Επί της ουσίας λειτουργούσαν σαν ξεχωριστό κόμμα μέσα στο ΣΔΕΚΡ. Το 1912 στην 6η Πανρωσική Διάσκεψη διαγράφτηκαν από το Κόμμα.
Συνένωναν διάφορες αντι-μπολσεβίκικες ομάδες. Αντιτάχθηκαν στην Οκτωβριανή Επανάσταση, οι περισσότεροι πήραν σοσιαλσοβινιστική θέση την περίοδο του Α΄ ΠΠ.
Η αριστερή πτέρυγα των Μενσεβίκων διεθνιστών κράτησε μια ασυνεπή πασιφιστική «διεθνιστική» στάση περιοριζόμενη μόνο στην καταδίκη του πολέμου. Αντιτάχτηκαν στην εθνικοποίηση της Βιομηχανίας, υποστήριζαν ότι η Οκτωβριανή Επανάσταση είναι ανώριμη, μια αντιδραστική ουτοπία που θα αποτύχει.
[9]. Οτζοβιστές: Ομάδα του ΣΔΕΚΡ που υποστήριζε την αποχώρηση των Σοσιαλδημοκρατών από την Κρατική Δούμα (το κοινοβούλιο στην περίοδο της τσαρικής Ρωσίας).
[10]. Λικβινταρισμός: Διαλυτισμός. Η υποστήριξη με τον ένα ή άλλο τρόπο της διάλυσης του κόμματος, είτε με τη μορφή της απόλυτα νόμιμης δράσης είτε με τη μη ύπαρξή του ως πολιτικής οργάνωσης με συγκεκριμένο πρόγραμμα και αρχές λειτουργίας, αλλά με τη μορφή μιας γενικής πολιτικής διαφώτισης.
[11]. Κεντρισμός: «Κεντρώο» οπορτουνιστικό ρεύμα στο εργατικό κίνημα που εμφανίστηκε ως «συμφιλιωτής» ανάμεσα στο ανοιχτά δεξιό οπορτουνιστικό ρεύμα και στο επαναστατικό μαρξιστικό ρεύμα στους κόλπους της Β΄ Διεθνούς. Βασικός εκφραστής του κεντρισμού υπήρξε ο Κάουτσκυ.
Επί της ουσίας πρόκειται για συγκαλυμμένο δεξιό αναθεωρητισμό – ρεφορμισμό με επαναστατική φρασεολογία γι’ αυτό και πιο επικίνδυνο για το εργατικό κίνημα.
Οι κεντριστές μετά τη διάσπαση της Β΄ Διεθνούς συγκρότησαν τη Διεθνή της Βιέννης ή 2 ½ Διεθνή, η οποία το 1923 ενώθηκε με τη Διεθνή της Βέρνης (που αποτελούνταν από τα περισσότερα παλιά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα της χρεοκοπημένης Β΄ Διεθνούς) και συγκρότησαν τη Σοσιαλιστική Εργατική Διεθνή.
[12]. «Συνθήκη Μπρεστ-Λίτοφσκ»: Συνθήκη ειρήνης που υπογράφτηκε το 1918 ανάμεσα στη Σοβιετική Ρωσία και το συνασπισμό των λεγόμενων «Κεντρικών Δυνάμεων» του Α΄ ΠΠ (Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Βουλγαρία, Τουρκία). Οι διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν στις 22 Δεκεμβρίου του 1917 και η Συνθήκη υπογράφτηκε στις 3 Μαρτίου 1918.
Οι όροι της συνθήκης ήταν επαχθείς για τη Σοβιετική Ρωσία, παρόλα αυτά αποτέλεσε μια αναγκαιότητα, η οποία αξιοποίησε την πολεμική σύρραξη ανάμεσα στους ιμπεριαλιστικούς συνασπισμούς του Α΄ ΠΠ με στόχο την έξοδο της Σοβιετικής Ρωσίας από τον πόλεμο και την περιφρούρηση της Επανάστασης.
Κατά τη διάρκεια των πολύμηνων διαπραγματεύσεων στο ΚΚ της Σοβιετικής Ρωσίας ξέσπασαν έντονες διαφωνίες ανάμεσα στη γραμμή υποστήριξης της Συνθήκης που εξέφραζε ο Λένιν και στους «αριστερούς κομμουνιστές» του Μπουχάριν και τους τροτσκιστές που διαφωνούσαν με την επικύρωσή της.
Η βάση της αντίθεσης ήταν η άποψη ότι η Συνθήκη θα έβαζε εμπόδια στην εκδήλωση της επανάστασης σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ο Λένιν άσκησε κριτική σε αυτές τις θέσεις και πάλεψε σκληρά για να επικυρωθεί η Συνθήκη από τα αρμόδια όργανα του Κόμματος και της Σοβιετικής Εξουσίας.
Η Νοεμβριανή Επανάσταση του 1918 στη Γερμανία και η ανατροπή του Κάιζερ έδωσαν τη δυνατότητα στη Σοβιετική Ρωσία να ακυρώσει τη Συνθήκη.
[13]. Β. Ι. Λένιν: «Για το σύνθημα των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης», Άπαντα, τ. 26, σελ. 362-363.
[14]. Λ. Τρότσκι: «1917», τ. 3, ρωσική έκδοση (Ι. Β. Στάλιν: «Άπαντα», τ. 9, σελ 36).
Κύριλλος Παπασταύρου
μέλος της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ
Δημοσιεύτηκε στο 6ο τεύχος της ΚΟΜΕΠ του 2006
