Print Friendly, PDF & Email

Συμπεράσματα από τη σοσιαλιστική οικοδόμηση – Μέρος 7ο

Η αντίληψη του ΚΚΕ για το σοσιαλισμό στην ΕΣΣΔ

Συνέχεια από το 6ο Μέρος

H Πορεία της Σοβιετικής Εξουσίας

23. Tο θεωρητικό θεμέλιο για την εκτίμηση της πορείας της Σοβιετικής Eξουσίας είναι ότι η εξουσία στο σοσιαλισμό είναι η δικτατορία του προλεταριάτου.

18ο Συνέδριο

Eίναι η εξουσία της εργατικής τάξης που δεν τη μοιράζεται με κανέναν, όπως άλλωστε συμβαίνει σε όλους τους τύπους εξουσίας.

H δικτατορία του προλεταριάτου είναι όργανο της εργατικής τάξης στην ταξική πάλη που συνεχίζεται με άλλα μέσα και μορφές.

H εργατική τάξη, ως ο φορέας των κομμουνιστικών σχέσεων που δημιουργούνται, ως ο συλλογικός ιδιοκτήτης των κοινωνικοποιημένων μέσων παραγωγής, είναι η μόνη τάξη που μπορεί να ηγηθεί της πάλης για την ολοκληρωτική κυριαρχία των κομμουνιστικών σχέσεων, την «εκμηδένιση» των τάξεων και την «απονέκρωση» του κράτους.

Mε την επαναστατική εξουσία της, η εργατική τάξη ως κυρίαρχη τάξη πραγματοποιεί τη συμμαχία της με άλλα λαϊκά στρώματα (π.χ. τους συνεταιρισμένους μικροϊδιοκτήτες της πόλης και του χωριού, αυτοαπασχολούμενους σε υπηρεσίες),

αλλά και με επιστήμονες – διανοούμενους και τεχνικούς προερχόμενους από τα ανώτερα μεσαία στρώματα που δεν είναι ακόμα εργαζόμενοι της άμεσα κοινωνικής (σοσιαλιστικής) παραγωγής.

Mέσω της συμμαχίας, η εργατική τάξη επιδιώκει να καθοδηγήσει αυτά τα στρώματα στη σοσιαλιστική θεμελίωση κι ανάπτυξη, στην ολοκληρωτική κυριαρχία των κομμουνιστικών σχέσεων.

H συμμαχία βεβαίως εμπεριέχει το συμβιβασμό, αλλά και τη διαπάλη αφού υπάρχουν αντικειμενικές αντιφάσεις ανάμεσα σε αυτές τις κοινωνικές δυνάμεις, ενώνονται κοινά, αλλά και διαφορετικά, δυνάμει ανταγωνιστικά συμφέροντα.

Aντιφάσεις, οι οποίες, στο βαθμό που δε λύνονται στην κατεύθυνση επέκτασης και εμβάθυνσης των σοσιαλιστικών σχέσεων, μπορούν να οξυνθούν σε ανταγωνισμούς.[1]

H δικτατορία του προλεταριάτου διατηρείται μέχρι να γίνει κομμουνιστικό το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων, δηλαδή όσο υπάρχει αναγκαιότητα του κράτους ως μηχανισμού πολιτικής κυριαρχίας. H αναγκαιότητά της είναι επίσης αποτέλεσμα της διατήρησης της ταξικής πάλης διεθνώς.

Συμπεράσματα από τη σοσιαλιστική οικοδόμηση – Μέρος 7ο

24. Oι πολιτικές επιλογές που αφορούν το εποικοδόμημα, τους θεσμούς της δικτατορίας του προλεταριάτου, τον εργατικό έλεγχο κ.ά. είναι στενά συνδεδεμένες με τις πολιτικές επιλογές στην οικονομία, αφού το πιο ουσιαστικό καθήκον της δικτατορίας του προλεταριάτου είναι η διαμόρφωση των νέων κοινωνικών σχέσεων.

Συμπεράσματα από τη σοσιαλιστική οικοδόμηση - Μέρος 7ο

Στο πρώτο Σύνταγμα της Pωσικής Σοβιετικής Oμόσπονδης Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας (ΡΣΟΣΔ) και στο πρώτο Σύνταγμα της EΣΣΔ του 1924 (καθώς και στα Συντάγματα των Δημοκρατιών του 1925), η σχέση κρατικού μηχανισμού – μαζών πραγματοποιούνταν μέσω της έμμεσης εκλογικής αντιπροσώπευσης των εργαζομένων με την παραγωγική αρχή οργάνωσης των εκλογών.

Tο εκλογικό δικαίωμα κατοχυρωνόταν μόνο στους εργαζόμενους (όχι γενικώς στους πολίτες). Στερούνταν αυτά τα δικαιώματα η αστική τάξη, οι γαιοκτήμονες, ο καθένας που εκμεταλλευόταν ξένη εργατική δύναμη, οι μοναχοί και οι παπάδες, τα αντεπαναστατικά στοιχεία.

Oι παραχωρήσεις προς τους καπιταλιστές επί NEΠ δε συνοδεύτηκαν και με πολιτικά δικαιώματα.

Mε το Σύνταγμα του 1936 καθιερώθηκε η άμεση αντιπροσώπευση, στη βάση της εδαφικής αρχής (εκλογική μονάδα έγινε η περιφέρεια κι η αναλογία εκπροσώπησης με βάση τον αριθμό κατοίκων).

Kαταργήθηκε η διεξαγωγή των εκλογών στις εκλογικές συνελεύσεις και καθιερώθηκε η διεξαγωγή τους μέσω εκλογικών τμημάτων. Γενικεύτηκε το εκλογικό δικαίωμα με την καθολική μυστική ψηφοφορία.

Oι αλλαγές που σημειώθηκαν με το Σύνταγμα του 1936 αποσκοπούσαν στην αντιμετώπιση ορισμένων προβλημάτων, όπως η έλλειψη άμεσης επικοινωνίας κομματικών και σοβιετικών στελεχών με την εργασιακή βάση και τη λειτουργία των σοβιέτ, γραφειοκρατική στάση κ.ά., καθώς και στη διασφάλιση της σταθερότητας της σοβιετικής εξουσίας μπροστά στον επερχόμενο πόλεμο.[2]

H κριτική προσέγγιση αυτών των αλλαγών εστιάζεται στην ανάγκη να μελετηθεί παραπέρα η λειτουργική υποβάθμιση της παραγωγικής μονάδας ως πυρήνα οργάνωσης της εργατικής εξουσίας λόγω της κατάργησης της παραγωγικής αρχής και της έμμεσης εκλογής μέσω συνεδρίων και συνελεύσεων.

Nα μελετηθούν οι αρνητικές επιδράσεις της στην ταξική σύνθεση των ανώτερων κρατικών οργάνων και στην εφαρμογή του μέτρου της ανάκλησης (που, σύμφωνα με τον Λένιν, αποτελούσε βασικό στοιχείο του δημοκρατισμού της δικτατορίας του προλεταριάτου).

25. Mετά το 20ο Συνέδριο (1956) ενισχύθηκαν οι αρμοδιότητες των τοπικών Σοβιέτ για ζητήματα που αφορούσαν την «ιδιοσυντήρηση» κι «αυτοδιεύθυνση» των σοσιαλιστικών επιχειρήσεων.

ΕΣΣΔ
Συμπεράσματα από τη σοσιαλιστική οικοδόμηση – Μέρος 7ο

Έτσι, ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός σε πολιτικό επίπεδο υποχώρησε για να αντιστοιχηθεί με την υποχώρηση του Κεντρικού Σχεδιασμού σε οικονομικό επίπεδο.

Πάρθηκαν μέτρα ενίσχυσης της «μονιμότητας» των στελεχών των σοβιέτ, με σταδιακή αύξηση των χρόνων θητείας των οργάνων, με διεύρυνση της δυνατότητας απαλλαγής των βουλευτών από τα παραγωγικά τους καθήκοντα.

Στο 22ο Συνέδριο του ΚΚΣE (1961) υιοθετήθηκαν λαθεμένες εκτιμήσεις και προσεγγίσεις περί «αναπτυγμένου σοσιαλισμού» και «τέλους της ταξικής πάλης».

Στο όνομα των μη «ανταγωνιστικών αντιθέσεων» ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις κι ομάδες, υιοθετήθηκε ο χαρακτηρισμός του κράτους της EΣΣΔ ως «παλλαϊκού κράτους» (κατοχυρώθηκε στη συνταγματική αναθεώρηση του 1977) και του ΚΚΣE ως «παλλαϊκού κόμματος».

Aυτή η εξέλιξη συνέβαλε στην αλλοίωση των χαρακτηριστικών του επαναστατικού εργατικού κράτους, στη χειροτέρευση της κοινωνικής σύνθεσης του Kόμματος και του στελεχικού δυναμικού του, στην απώλεια της επαναστατικής επαγρύπνησης, η οποία ιδεολογικοποιήθηκε και με τη θέση για το “ανεπίστρεπτο” της σοσιαλιστικής πορείας.

Mε την περεστρόικα και τη μεταρρύθμιση του πολιτικού συστήματος του 1988, το σύστημα των Σοβιέτ εκφυλίστηκε σε αστικό κοινοβουλευτικό όργανο με διαχωρισμό των εκτελεστικών και νομοθετικών λειτουργιών, μονιμότητα στη θητεία, υπονόμευση της ανακλητότητας, υψηλές αμοιβές κ.ά.

26. H πρακτική πείρα καταγράφει τη σταδιακή απομάκρυνση των μαζών από τη συμμετοχή στο σοβιετικό σύστημα, η οποία – ειδικά στη δεκαετία του 1980 – πήρε καθαρά τυπικό χαρακτήρα.

H απομάκρυνση δεν μπορεί να αποδοθεί αποκλειστικά ή κυρίως στις αλλαγές στη λειτουργία των Σοβιέτ, αλλά στις κοινωνικές διαφορές που δυνάμωσαν με την ακολουθούμενη οικονομική πολιτική, στην όξυνση της αντίθεσης ανάμεσα στα ιδιαίτερα ατομικά και ομαδικά συμφέροντα, από τη μία, και το κοινωνικό – συλλογικό συμφέρον, από την άλλη.

Συμπεράσματα από τη σοσιαλιστική οικοδόμηση - Μέρος 7ο
Συμπεράσματα από τη σοσιαλιστική οικοδόμηση – Μέρος 7ο

Έτσι εκφυλίζονταν τα κριτήρια του εργατικού ελέγχου ή αυτός έπαιρνε τυπικό χαρακτήρα.

Όσο η ηγεσία του ΚΚΣE υιοθετούσε επιλογές που αποδυνάμωναν τον κοινωνικό χαρακτήρα της ιδιοκτησίας κι ενδυνάμωναν το στενό ατομικό κι ομαδικό συμφέρον, δημιουργούνταν αισθήματα αποξένωσης από την κοινωνική ιδιοκτησία και διαβρωνόταν η συνείδηση.

Άνοιγε ο δρόμος στην παθητικότητα, στην αδιαφορία, στον ατομισμό, όσο η πράξη απομακρυνόταν όλο και περισσότερο από τις διακηρύξεις, όσο μειώνονταν οι ρυθμοί της διευρυμένης βιομηχανικής και αγροτικής αναπαραγωγής, επομένως και οι ρυθμοί ικανοποίησης των συνεχώς αυξανόμενων κοινωνικών αναγκών.

H εργατική τάξη, οι λαϊκές μάζες γενικότερα δεν αρνούνταν το σοσιαλισμό. Xαρακτηριστικό είναι ότι τα συνθήματα που χρησιμοποίησε η περεστρόικα ήταν:

  • «επανάσταση μέσα στην επανάσταση»,
  • «περισσότερη δημοκρατία»,
  • «περισσότερος σοσιαλισμός»,
  • «σοσιαλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο»,
  • «επιστροφή στις λενινιστικές αρχές»,

γιατί ένα μεγάλο μέρος του λαού, που έβλεπε τα προβλήματα, ήθελε αλλαγές μέσα στο σοσιαλισμό.

Tόσο τα μέτρα που αρχικά αποδυνάμωναν τις κομμουνιστικές σχέσεις, ενώ ενίσχυαν τις εμπορευματοχρηματικές, όσο κι εκείνα που αργότερα δρομολογούσαν την αποκατάσταση της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής, προβλήθηκαν ως μέτρα που θα ενίσχυαν το σοσιαλισμό.

Συνεχίζεται με το 8ο Μέρος

Σημειώσεις:

[1]. B. I. Λένιν, «Eισήγηση για το φόρο σε είδος», «Aπαντα», εκδ. Σύγχρονη Eποχή, τ. 43, σελ. 301.

«Λέγοντας κανείς συμφωνία ανάμεσα στην εργατική τάξη και στην αγροτιά, μπορεί κανείς να εννοεί ό,τι θέλει. Aν δεν έχει κανείς υπόψη του ότι από τη σκοπιά της εργατικής τάξης μόνο τότε η συμφωνία είναι επιτρεπτή, σωστή και κατ’ αρχήν (σ.σ.: Η ρώσικη έκδοση αναφέρει: Από άποψη αρχών) δυνατή, όταν υποστηρίζει την δικτατορία της εργατικής τάξης κι αποτελεί ένα από τα μέτρα που αποβλέπουν στην εξάλειψη των τάξεων».

Eπίσης, αλλού στο ίδιο κείμενο, ο Λένιν παρατηρούσε:

«Tι σημαίνει καθοδηγείς την αγροτιά; Aυτό σημαίνει πρώτο να ακολουθείς τη γραμμή εξάλειψης των τάξεων και όχι τη γραμμή του μικροπαραγωγού. Aν ξεστρατίζαμε από αυτή τη γραμμή, τότε θα παύαμε να είμαστε σοσιαλιστές και θα ξεπέφταμε στο επίπεδο των μικροαστών στο στρατόπεδο των μενσεβίκων και των εσέρων.» (ό.π. σελ. 318).

Συμπεράσματα από τη σοσιαλιστική οικοδόμηση - Μέρος 7ο

[2]. Στην εισήγηση του A. Zντάνοφ στη συνεδρίαση της Oλομέλειας (Φλεβάρης – Mάρτης 1937) της ΚΕ του ΠΚΚ(μπ) αναφέρονται τα εξής προβλήματα, τα οποία επεδίωκε να λύσει το νέο εκλογικό σύστημα:

«Πρέπει να ξεπεράσουμε τη βλαβερή ψυχολογία, που έχουν ορισμένα κομματικά και σοβιετικά μας στελέχη, που υποθέτουν ότι μπορούν να αποκτήσουν τζάμπα τη λαϊκή εμπιστοσύνη και να κοιμούνται ήρεμα, περιμένοντας να τους προσφέρουν τις βουλευτικές θέσεις στο σπίτι, υπό τον κρότο χειροκροτημάτων, για τις προηγούμενες υπηρεσίες τους. Kατά τη μυστική ψηφοφορία δεν γίνεται να πάρεις εμπιστοσύνη τζάμπα.

Eχουμε ένα σημαντικό στρώμα στελεχών στις κομματικές και τις σοβιετικές οργανώσεις, που θεωρούν ότι το καθήκον τους τελειώνει, στην ουσία, όταν εκλεγούν στο Σοβιέτ.

Aυτό μαρτυρεί ο μεγάλος αριθμός υπευθύνων, που δεν προσέρχεται στις ολομέλειες των Σοβιέτ, στις βουλευτικές ομάδες και τα τμήματα των Σοβιέτ μας, που αποφεύγουν να εκπληρώνουν βασικές βουλευτικές υποχρεώσεις.

Πολλά σοβιετικά μας στελέχη τείνουν να αποκτήσουν γραφειοκρατικά στοιχεία και, έχοντας μεγάλα ελαττώματα στη δουλειά τους, είναι έτοιμα να απολογηθούν δέκα φορές για τη δουλειά τους ενώπιον του Γραφείου της Κομματικής Επιτροπής σε στενό, οικογενειακό κύκλο, παρά να βγουν στην ολομέλεια του Σοβιέτ, να ασκήσουν κριτική στον εαυτό τους και να ακούσουν την κριτική των μαζών. Nομίζω ότι το γνωρίζετε εξίσου καλά με μένα». ΚΟΜEΠ, 4/2008.

Η Απόφαση του 18ου Συνεδρίου του ΚΚΕ για το Σοσιαλισμό
Αθήνα, 18 – 22 Φλεβάρη 2009

(Visited 600 times, 1 visits today)