Print Friendly, PDF & Email

Η «άγνωστη» επιστήμη της Πολιτικής Οικονομίας – Μέρος 20ό

Μέθοδοι Επιτάχυνσης της Περιστροφής του Κεφαλαίου

Οπως ειπώθηκε ήδη στο προηγούμενο μέρος, ο χρόνος περιστροφής του κεφαλαίου αποτελεί το άθροισμα του χρόνου παραγωγής και του χρόνου που βρίσκεται στη σφαίρα της κυκλοφορίας.

Μεταφορές

Δηλαδή, με άλλα λόγια, ο χρόνος περιστροφής του κεφαλαίου είναι το χρονικό διάστημα από τη στιγμή της προκαταβολής του κεφαλαίου με καθορισμένη μορφή έως τη στιγμή που το κεφάλαιο επιστρέφει στον καπιταλιστή με την ίδια μορφή, αλλά αυξημένο κατά το μέγεθος της υπεραξίας.

Επειδή ο χρόνος περιστροφής του κεφαλαίου εξαρτάται από το χρόνο παραγωγής και το χρόνο κυκλοφορίας, γι’ αυτό κάθε καπιταλιστής επιδιώκει να περιορίσει τη διάρκεια και του ενός και του άλλου για να επιταχύνει την περιστροφή του.

Αυτό, δε, γιατί επιδιώκει σε όσο το δυνατό μικρότερο χρόνο να αναπαράγει διευρυμένα το κεφάλαιό του, να επιστρέφει δηλαδή σ’ αυτόν προσαυξημένο με την υπεραξία.

Πώς επιτυγχάνεται η επιτάχυνση της περιστροφής του;

1. Με τη μείωση του χρόνου παραγωγής

Ο χρόνος παραγωγής είναι ο χρόνος όπου το κεφάλαιο βρίσκεται στη σφαίρα της παραγωγής. Το σημαντικότερο συστατικό μέρος του χρόνου παραγωγής είναι η περίοδος εργασίας.

Η περίοδος εργασίας είναι η:

«Τέτοια εργάσιμη ημέρα, που αποτελείται από τη διαδοχή λίγο-πολύ πολυάριθμων συνεχόμενων εργάσιμων ημερών.

Όταν μιλούμε για την εργάσιμη ημέρα εννοούμε το μέγεθος του χρόνου εργασίας, που στη διάρκειά του ο εργάτης είναι υποχρεωμένος να ξοδεύει καθημερινά την εργατική του δύναμη, να εργάζεται καθημερινά.

Όταν αντίθετα μιλάμε για την περίοδο εργασίας, εννοούμε τον αριθμό των συνεχόμενων ημερών εργασίας που απαιτούνται σε έναν συγκεκριμένο κλάδο παραγωγής για να παραχθεί ένα έτοιμο προϊόν».[1]

Στη διάρκεια της περιόδου εργασίας δημιουργείται η αξία και η υπεραξία.

Η «άγνωστη» επιστήμη της Πολιτικής Οικονομίας – Μέρος 20ό
Η «άγνωστη» επιστήμη της Πολιτικής Οικονομίας – Μέρος 20ό

Στην προκειμένη περίπτωση, ο χρόνος της περιστροφής είναι ίσος με το άθροισμα του χρόνου παραγωγής και του χρόνου κυκλοφορίας.

Με την έννοια αυτή:

«Η παράταση του χρόνου παραγωγής μειώνει την ταχύτητα της περιστροφής, ακριβώς όπως τη μειώνει και η παράταση του χρόνου κυκλοφορίας».[2]

Η μείωση του χρόνου παραγωγής γίνεται με την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων.

Η περίοδος εργασίας που απαιτείται για την παραγωγή των εμπορευμάτων περιορίζεται με την τεχνική πρόοδο.

Π.χ., Με τις σημερινές μέθοδες τήξης του χυτοσιδήρου και του ατσαλιού, αυτή επιταχύνεται πολλές φορές σε σύγκριση με τις μέθοδες του 19ου αιώνα.

Σημαντικά αποτελέσματα δίνει επίσης η πρόοδος που επιτελείται στην οργάνωση της παραγωγής, π.χ., Το πέρασμα στην τυποποιημένη ή μαζική παραγωγή.

«Αυτά που μεγαλώνουν το προϊόν της μιας εργάσιμης ημέρας, όπως η συνεργασία, ο καταμερισμός της εργασίας, η χρησιμοποίηση μηχανών, συντομεύουν επίσης την περίοδο εργασίας στις συνεχόμενες πράξεις παραγωγής».[3]

Σε όλες τις περιπτώσεις ο χρόνος παραγωγής του προκαταβλημένου κεφαλαίου αποτελείται από δύο περιόδους:

Καπιταλισμός

Από μια πρώτη περίοδο όπου το κεφάλαιο βρίσκεται στο προτσές της εργασίας, και από μια δεύτερη, όπου η μορφή ύπαρξης του κεφαλαίου -η μορφή του μισοτελειωμένου προϊόντος- αφήνεται στην επίδραση φυσικών προτσές, χωρίς να βρίσκεται στο προτσές εργασίας.

«Αφού ο χρόνος παραγωγής που ξεπερνάει το χρόνο εργασίας δεν καθορίζεται από μια για πάντα δοσμένους νόμους της φύσης, όπως γίνεται με το ωρίμασμα του σταριού, την ανάπτυξη της βαλανιδιάς, κλπ., μπορεί συχνά η περίοδος της περιστροφής να περιορίζεται λίγο-πολύ με τεχνητή συντόμευση του χρόνου παραγωγής.

Αυτό έγινε, λ.χ., με την εφαρμογή της χημικής λεύκανσης αντί της λεύκανσης στα λιβάδια, με τη χρησιμοποίηση των πιο αποτελεσματικών μηχανικών στεγνωτηρίων για το στέγνωμα.

Αυτό έγινε και στη βυρσοδεψία όπου για να διεισδύσει το δεψικό οξύ στα δέρματα χρειάζονταν με την παλιά μέθοδο 6 – 18 μήνες, ενώ σύμφωνα με τη νέα μέθοδο, που χρησιμοποιεί την αεραντλία, χρειάζονται μόνο ενάμιση ως δύο (1,5 – 2) μήνες».[4]

2. Ο καπιταλιστής για να επιταχύνει την περιστροφή του κεφαλαίου καταφεύγει επίσης στην παράταση της εργάσιμης μέρας και στην αύξηση της εντατικότητας της εργασίας.

Για παράδειγμα, αν με 10ωρη εργάσιμη μέρα η περίοδος εργασίας είναι 24 μέρες (24×10=240), η παράταση της εργάσιμης μέρας σε 12 ώρες περιορίζει την περίοδο εργασίας σε 20 μέρες (240:12=20) και επιταχύνει ανάλογα την κυκλοφορία του κεφαλαίου.

Το ίδιο αποτέλεσμα δίνει και η αύξηση της εντατικότητας της εργασίας, όπου ο εργάτης ξοδεύει, π.χ., σε διάστημα 60 ωρών (μέρες 5 x 12 = 60 ώρες) την ίδια ενέργεια που ξόδευε προηγούμενα, ας πούμε σε διάστημα 72 ωρών (6 x 12 = 72), όταν στη διάρκεια των 60 ωρών παράγει όσο παρήγε προηγούμενα στη διάρκεια των 72 ωρών.

3. Ακόμα οι καπιταλιστές επιδιώκουν την επιτάχυνση της περιστροφής του κεφαλαίου, περιορίζοντας το χρόνο που βρίσκεται στη σφαίρα της κυκλοφορίας.

Η «άγνωστη» επιστήμη της Πολιτικής Οικονομίας – Μέρος 20ό

Η δυνατότητα ενός τέτοιου περιορισμού δημιουργείται με την ανάπτυξη των μεταφορών, της ταχυδρομικής υπηρεσίας, του τηλέγραφου, με την καλύτερη οργάνωση του εμπορίου.

Οι σύγχρονες τεχνολογίες επιταχύνουν σημαντικά την κύκληση και την περιστροφή του κεφαλαίου συνολικά.[5]

Σε ό,τι αφορά στο χρηματοπιστωτικό σύστημα του σύγχρονου καπιταλισμού είναι χαρακτηριστικό ότι:

«Καθημερινά ρέουν μέσα από τους αιθέρες κάπου ενάμιση τρισεκατομμύριο δολάρια, μέσα από δορυφόρους και καλώδια και οπτικές ίνες, από μια οθόνη υπολογιστή σε μια άλλη οθόνη στην άλλη άκρη του κόσμου».[6]

Στην ελάττωση όμως του χρόνου κυκλοφορίας αντιδρούν:

Η εξαιρετικά ανορθόλογη διάταξη των κλάδων παραγωγής στον καπιταλισμό, που έχει αποτέλεσμα τη μεταφορά εμπορευμάτων σε τεράστιες αποστάσεις, και η όξυνση του καπιταλιστικού ανταγωνισμού και η αύξηση των δυσκολιών πώλησης.

Οπως σημειώνει ο Καρλ Μαρξ:

«Αν από τη μια μεριά με την πρόοδο της κεφαλαιοκρατικής παραγωγής η ανάπτυξη των μέσων μεταφοράς και επικοινωνίας συντομεύει το χρόνο κυκλοφορίας για μια δοσμένη ποσότητα εμπορευμάτων, αντίστροφα, η ίδια πρόοδος και η δυνατότητα που διαμορφώνεται με την ανάπτυξη των μέσων μεταφοράς και επικοινωνίας δημιουργούν την ανάγκη να εργάζονται για όλο και πιο απομακρυσμένες αγορές, κοντολογίς για την παγκόσμια αγορά…».[7]

Από την άλλη μεριά:

«Και μόνο η σχετική διάρκεια του ταξιδιού των εμπορευμάτων από τον τόπο της παραγωγής στον τόπο της πώλησης δημιουργεί μια διαφορά όχι μόνο στο πρώτο μέρος του χρόνου κυκλοφορίας, στο χρόνο πώλησης, αλλά και στο δεύτερο, στο μέρος της ξαναμετατροπής του χρήματος στα στοιχεία του παραγωγικού κεφαλαίου, στο χρόνο αγοράς».[8]

Συνοψίζοντας μπορούμε να πούμε ότι και στις σύγχρονες συνθήκες του καπιταλισμού, όπου διεθνοποιείται όλο και περισσότερο η οικονομική ζωή όλης της ανθρωπότητας, επιβεβαιώνεται και πάλι η ορθότητα των θέσεων της μαρξιστικής – λενινιστικής οικονομικής θεωρίας.

Η «άγνωστη» επιστήμη της Πολιτικής Οικονομίας – Μέρος 20ό

Συνεχίζεται με το 21ο Μέρος

Σημειώσεις:

[1]. Καρλ Μαρξ: «Το Κεφάλαιο», τόμος 2, σελ.227.
[2]. Στο ίδιο, σελ. 229.
[3]. Στο ίδιο, σελ. 231.
[4]. Στο ίδιο, σελ. 238.
[5]. Κέντρο Μαρξιστικών Ερευνών: «Προσεγγίσεις στην κατάσταση της εργατικής τάξης στην Ελλάδα», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», κεφ. 2.
[6]. Κώστας Μασμανίδης: «Παγκοσμιοποίηση, αποϋλοποίηση και νέα οικονομία», εκδόσεις «Εξάντας», σελ. 27.
[7]. Καρλ Μαρξ: «Το Κεφάλαιο», τόμος 2, σελ.248.
[8]. Στο ίδιο, σελ. 248.

Του Γιώργου Πολυμερίδη

Πηγή: Ριζοσπάστης

(Visited 332 times, 1 visits today)