Print Friendly, PDF & Email

Δεκέμβρης 1944: 33 στιγμές από τη μάχη της Αθήνας (Α’ Μέρος)

Η λαϊκή πάλη το Δεκέμβρη του 1944 υπήρξε φαινόμενο μοναδικό σε όλη την καπιταλιστική Ευρώπη μετά από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η αντίθεση κεφαλαίου – εργασίας, που εξ αντικειμένου διαπερνούσε την ελληνική κοινωνία και τα χρόνια της Κατοχής, το Δεκέμβρη πρόβαλε με μεγαλύτερη οξύτητα, καθώς είχε φύγει από τη μέση ο παράγοντας του ξένου κατακτητή.

Δεκέμβρης 1944: 33 στιγμές από τη μάχη της Αθήνας (Α' Μέρος)
Προσυγκεντρώσεις από την περιοχή της Ομόνοιας

Στις μάχες των 33 ημερών πρωταρχικά αναδείχτηκαν η μαζική λαϊκή οργάνωση και αυτενέργεια, η συλλογικότητα, η αλληλεγγύη και η πολιτική επαγρύπνηση, μαζί με την αυτοθυσία, σ’ έναν αγώνα που δόθηκε με πρωταγωνιστή την εργατική τάξη και το κόμμα της, το ΚΚΕ.

Ο λαός της Αθήνας και του Πειραιά έδωσε μια άνιση μάχη απέναντι στον βρετανικό ιμπεριαλισμό και την ελληνική αστική τάξη, που δεν δίστασε ν’ αξιοποιήσει δωσίλογους και ταγματασφαλίτες προκειμένου να διαφυλάξει την εξουσία της.

Η στάση του ΚΚΕ και του ΕΑΜ να μην υποχωρήσουν και ν’ απορρίψουν το τελεσίγραφο του Σκόμπι ήταν σωστή.

Η υποχώρηση θα σήμαινε απόλυτη πολιτική και ηθική απαξίωση του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Μια τέτοια ήττα, χωρίς μάχη, θα τσάκιζε το εργατικό κίνημα.

Παρά την ηρωική στάση του Κόμματος το Δεκέμβρη του ’44, σε συνθήκες επαναστατικής κατάστασης, το ΚΚΕ βρέθηκε ιδεολογικά – πολιτικά ανέτοιμο να διαμορφώσει εξελίξεις σε όφελος του λαού.

Η βραχύβια συμμετοχή στην κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας», που αντικειμενικά έδωσε πολύτιμο χρόνο στην αστική τάξη ν’ ανασυγκροτήσει τους μηχανισμούς της, κατέδειξε το ανεδαφικό του πολιτικού στόχου του ΚΚΕ για ομαλή αστική δημοκρατική εξέλιξη ως μεταβατική φάση στην πάλη για το σοσιαλισμό.

Δεκέμβρης 1944: 33 στιγμές από τη μάχη της Αθήνας (Α' Μέρος)

Η επαναστατική κατάσταση αποτελεί αντικειμενικό στοιχείο της ταξικής πάλης. Η διαμόρφωσή της θέτει το ζήτημα είτε της εφόδου του επαναστατικού κινήματος για την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας είτε –εάν την παραγνωρίσεις– οδηγεί στο πισωγύρισμα και την αναδίπλωση του κινήματος.

3 Δεκέμβρη – Κατάληψη Αστυνομικών Τμημάτων[1]

Η Εθνική Πολιτοφυλακή δεν παρέδωσε τον οπλισμό της. Στην πρωτεύουσα, από νωρίς το πρωί συρρέει κόσμος στην πλατεία Συντάγματος.

Κάθε γειτονιά της Αθήνας και του Πειραιά έχει τη δική της προσυγκέντρωση και μπαίνει στην πλατεία οργανωμένα. Καθώς η κεφαλή της πορείας πλησιάζει στο κέντρο της πλατείας, οι δυνάμεις του Έβερτ που είναι παραταγμένες στη γωνία Πανεπιστημίου και Βασιλίσσης Σοφίας, μπροστά από το κτίριο του Αρχηγείου της Αστυνομίας, με εντολή του Έβερτ ανοίγουν πυρ.

Απολογισμός: 21 νεκροί και 140 τραυματίες.

Ο «Ριζοσπάστης» της επόμενης μέρας έγραφε: «Η Αθήνα έζησε χτες μια μεγάλη μέρα. Αλλά μια μεγάλη, πικρή και ματωμένη μέρα».

Στις 14.30 το Α’ Σώμα Στρατού του ΕΛΑΣ εξέδωσε «Διαταγή Επιχειρήσεων». Ακολούθως οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ διατάχθηκαν να προχωρήσουν στον αφοπλισμό των Αστυνομικών Τμημάτων και της Χωροφυλακής, αποφεύγοντας ταυτόχρονα κάθε εμπλοκή με τους Βρετανούς κατά τα μεσάνυχτα ωστόσο εκδόθηκε νέα διαταγή η οποία ακυρώνει την προηγούμενη και περιόρισε τη δράση του ΕΛΑΣ στον αφοπλισμό της Χωροφυλακής των προαστίων και στη συντριβή των φοιτητών στο Θησείο.

Βρετανικά άρματα - Σύνταγμα
Δεκέμβρης 1944: 33 στιγμές από τη μάχη της Αθήνας (Βρετανικά άρματα στο Σύνταγμα)

Ωστόσο ο αντίπαλος δεν έδειχνε παρόμοια αναβλητικότητα. Το ίδιο βράδυ, δυο τάγματα της Ορεινής Ταξιαρχίας εγκαταστάθηκαν ανενόχλητα στα Παλιά Ανάκτορα, στο Μετοχικό Ταμείο Στρατού και το Πανεπιστήμιο.

Το αστυνομικό σώμα είχε 2.500 άντρες στις 3-4 Δεκέμβρη. Εκτός από το σκληρό πυρήνα των στελεχών που είχε μεταφερθεί στο κέντρο της πόλης, ένα σημαντικό ποσοστό αστυνομικών ήταν οργανωμένο στο ΕΑΜ. Η επιχείρηση ολοκληρώθηκε σε λίγες ώρες.

Λίγα ήταν τα Αστυνομικά Τμήματα που πρόβαλαν αντίσταση. Ως το απόγευμα, το 60% των Αστυνομικών Τμημάτων είχε αφοπλιστεί.

Ο αφοπλισμός των Αστυνομικών Τμημάτων στον Πειραιά ήταν καθολικός. Μοναδικές εστίες αντίδρασης που απέμειναν ήταν το οχυρωμένο μέγαρο Βάτη και η Σχολή Ναυτικών Δοκίμων.

Στα βρετανικά στρατιωτικά αρχεία σώζονται οι αναφορές των επιχειρήσεων του ΕΛΑΣ στην Αθήνα.

Χαρακτηριστικό της κατάστασης που επικρατούσε στις 3 και 4 Δεκέμβρη είναι ότι κάθε 10 λεπτά γίνεται και μια νέα αναφορά για κινητοποιήσεις σε κεντρικά σημεία και στις συνοικίες, καταλήψεις Αστυνομικών Τμημάτων κ.ά.

3 – 4 Δεκέμβρη – Η Μάχη του Θησείου

H μετακίνηση και η ανάπτυξη των δυνάμεων του ΕΛΑΣ έγινε το βράδυ της 3ης Δεκέμβρη 1944 και τις πρώτες πρωινές ώρες είχαν καταληφθεί οι θέσεις μάχης.

Μάχη της Αθήνας

O λόχος του Κουκακίου και της Πλάκας (με επικεφαλής τον Kώστα Bαμβακά) αναπτύχθηκε στο λόφο του Φιλοπάππου, με σκοπό να χτυπήσει εναντίον του Αρχηγείου της «X» που βρισκόταν στο Αστεροσκοπείο.

Ο στόχος του αντιπερισπασμού αυτού ήταν να προκαλέσει τη συγκέντρωση των βαρύτερων πυρών της «X», ιδιαίτερα των πολυβόλων και των όλμων, προς την κατεύθυνση του Φιλοπάππου, μακριά από τον άξονα των κύριων επιθέσεων του EΛAΣ.

Στις έξι το πρωί, ενώ οι προετοιμασίες της «X» για αντεπίθεση πλησίαζαν στην ολοκλήρωσή τους, εκδηλώθηκε η γενική επίθεση του EΛAΣ, αρχικά από την περιοχή των Πετραλώνων.

Στις εννέα το πρωί εκδηλώθηκε η τελική φάση της επίθεσης με την πλευρική εξόρμηση του Τάγματος του Προβελέγγιου από τη γέφυρα Πουλόπουλου προς το κέντρο του Θησείου.

H νέα αυτή επίθεση των ΕΛΑΣιτών ήταν σφοδρότατη και αποσυντόνισε ολοκληρωτικά την αμυντική διάταξη της «X», στις τάξεις της οποίας γενικεύτηκε η διαρροή οπλιτών.

Σε λίγη ώρα τα υπολείμματα των δυνάμεών της βρίσκονταν εγκλωβισμένα στο Αστυνομικό Τμήμα του Θησείου και στο Σχολείο.

Τότε έγινε η εμφάνιση Βρετανών στρατιωτών οι οποίοι έφτασαν με φορτηγά στον τόπο των συγκρούσεων με πρόσχημα την «τήρηση της τάξης» και τοποθετήθηκαν ανάμεσα στους αντιμαχόμενους με σκοπό να φυγαδεύσουν τους υπολειπόμενους ενόπλους Χίτες προς το κέντρο της Αθήνας.

4 Δεκέμβρη:

Ο Σκόμπι από το πρωί είχε κηρύξει το στρατιωτικό νόμο.

Απέστειλε έγγραφο στο Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ, με το οποίο διέτασσε την υποχώρηση όλων των μονάδων του εκτός μιας διευρυμένης ζώνης γύρω από την πρωτεύουσα ως τις 7 Δεκέμβρη.

Τα ξημερώματα της μέρας η ΙΙ Μεραρχία του ΕΛΑΣ δέχτηκε ένα σοβαρό πλήγμα, αφού το 2ο Σύνταγμά της που ήταν καθ’ οδόν για τα Τουρκοβούνια δέχτηκε αιφνίδια επίθεση από βρετανικές δυνάμεις στη Φιλοθέη και αιχμαλωτίστηκε.

Από τους 1.200 άντρες μόνο οι 400 καταφέρνουν να διαφύγουν με τον οπλισμό τους.

Η απουσία του 2ου Συντάγματος (από τις πιο αξιόμαχες μονάδες του ΕΛΑΣ) θα γινόταν αισθητή στις επιχειρήσεις των πρώτων ημερών.

Δεκέμβρης 1944: 33 στιγμές από τη μάχη της Αθήνας (Α' Μέρος)
Ο λαός της Αθήνας και του Πειραιά σε κλίμα πένθους κηδεύει τους νεκρούς της προηγούμενης μέρας

Στο μέτωπο της απεργίας. Το ποσοστό επιτυχίας άγγιξε το 100%. Κανένα εργοστάσιο δεν κινήθηκε, κανένα μαγαζί δεν άνοιξε.

Στην επιστροφή από το νεκροταφείο, στη συμβολή των οδών Αιόλου και Σταδίου, πραγματοποιήθηκε νέα δολοφονική επίθεση κατά του πλήθους από το ξενοδοχείο «Μητρόπολις» (κέντρο του ΕΔΕΣ) και τη Γενική Ασφάλεια.

Απολογισμός: 40 νεκροί και 70 τραυματίες.

Μέσα στο πλαίσιο της επιχείρησης κατάληψης των Αστυνομικών Τμημάτων (σε όλη την Αθήνα) ήταν και η απόφαση για την κατάληψη των φυλακών.

Έτσι οργανώθηκε και η επίθεση του ΕΛΑΣ για την κατάληψη των φυλακών Συγγρού στην περιοχή του Ταύρου και η επίθεση κατά των φυλακών παραπηγμάτων της οδού Βουλιαγμένης στο Νέο Κόσμο.

«Αυτοτελές πολιτικό – στρατιωτικό – οργανωτικό πρόβλημα αποτελεί το γεγονός ότι ο ΕΛΑΣ δεν έχει λάβει όλα εκείνα τα απαραίτητα μέτρα για να καλύψει μια τέτοια μαζική εκδήλωση από μια νέα δολοφονική επίθεση.

Δεν ήταν ανάλογα εξοπλισμένος, παρόλο που βρισκόταν ήδη σε εξέλιξη η ένοπλη σύγκρουση. Βέβαια το ιδεολογικοπολιτικό υπόβαθρο αυτού του προβλήματος σχετίζεται με την καθοδηγητική κατεύθυνση εκ μέρους του Κόμματος.

Η ηγεσία του Κόμματος συνέχιζε να έχει ακόμα και τότε αυταπάτες για το πού πήγαινε η κατάσταση. Επικράτησε η σκέψη να μη ρίξουν την ευθύνη στον ΕΛΑΣ, για να μην έχουν άλλοθι οι κυβερνητικές δυνάμεις στην επίθεσή τους κατά του λαού.

Η μόνη εξήγηση για την ανεπαρκέστατη περιφρούρηση της διαδήλωσης ήταν ότι συνυπήρχαν και τα δύο…»[2]

5 Δεκέμβρη:

Στις επιχειρήσεις του ΕΛΑΣ για την κατάληψη των Αστυνομικών Τμημάτων εντάσσεται και η επίθεση του Λόχου Σπουδαστών του ΕΛΑΣ «Λόρδος Μπάιρον» εναντίον της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών, στη γωνία Στουρνάρη και Πατησίων.

 

Δεκέμβρης 1944: 33 στιγμές από τη μάχη της Αθήνας (Α' Μέρος)
Δεκέμβρης 1944: 33 στιγμές από τη μάχη της Αθήνας

Η μάχη ξεκίνησε το απόγευμα της 5ης Δεκέμβρη, με συνεχείς δυναμικές εφόδους του Λόχου Σπουδαστών εναντίον των αστυνομικών δυνάμεων, με σημείο εφόρμησης το Πολυτεχνείο και ενισχυτικά πυρά άλλων ΕΛΑΣίτικων λόχων από τα γύρω κτίρια.

Ύστερα από επέμβαση των βρετανικών τανκς (που εισέβαλαν στο χώρο του Πολυτεχνείου), ο ΕΛΑΣ υποχωρεί με απώλειες προς την πλατεία Εξαρχείων.

Επιτυγχάνεται ανακατάληψη του Πολυτεχνείου από το Λόχο την επόμενη μέρα, όπου ανασυντάσσει τις δυνάμεις του και με νέες σκληρές εφόδους ανατινάζει το κτίριο της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών.

Το απόγευμα, μεγάλο μέρος της Ορεινής Ταξιαρχίας κατέλαβε θέσεις στο κέντρο της Αθήνας (Πανεπιστημίου – Ακαδημίας). Ενώ στον Πειραιά, το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό αποβιβάζει νέες δυνάμεις στο μέγαρο Βάτη.

Το βράδυ, κατέφτασε στο Βύρωνα, ύστερα από εξουθενωτική πορεία, ένα σύνταγμα του ΕΛΑΣ Κορίνθου.

Το βράδυ, στην περιοχή της πρωτεύουσας διακόπτεται η ηλεκτροδότηση.

Μέχρι το πρωί, σχεδόν 2.000 οδοφράγματα υψώθηκαν στον Πειραιά.

6 Δεκέμβρη:

Τα ξημερώματα οκτώ βρετανικά και τέσσερα ελληνικά τάγματα ξεκινούν την επιχείρηση εκκαθάρισης των οδών Σταδίου και Πανεπιστημίου με θεαματική κατάληψη των κεντρικών γραφείων του ΕΑΜ στην Κοραή με τεθωρακισμένα, καθώς και αλεξιπτωτιστές.

Ένα από τα πιο μελανά περιστατικά της μέρας ήταν ο βομβαρδισμός από βρετανικά αεροπλάνα του Πολυϊατρείου του Βύρωνα, όπου νοσηλεύονταν πολλοί τραυματίες.

Στο μέτωπο του Πειραιά, οι Βρετανοί σταθεροποίησαν τη θέση τους στην Πειραϊκή και κατέλαβαν τμήμα της ακτής του Φαλήρου.

Συνεχίζεται με το Β’ Μέρος

Δεκέμβρης 1944: 33 στιγμές από τη μάχη της Αθήνας (Α’ Μέρος)

Σημειώσεις:

[1]. Τα κείμενα είναι βασισμένα στην έκδοση της ΚΟΑ και της «Σύγχρονης Εποχής»: «1944 – Η απελευθέρωση της Αθήνας και η ταξική σύγκρουση του Δεκέμβρη».

Το βίντεο αποτελεί απόσπασμα από παλιότερο βίντεο του ΚΚΕ.

[2]. «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, 1939-1949».

Δεκέμβρης 1944: 33 στιγμές από τη μάχη της Αθήνας (εικ)

Πηγή: 902.gr

(Visited 760 times, 1 visits today)