Print Friendly, PDF & Email

200 χρόνια από την γέννηση του Καρλ Μαρξ!

Ο Μαρξ ήταν μεγαλοφυία – Εμείς είμασταν το πολύ-πολύ ταλέντα!

200 χρόνια από την γέννηση του Καρλ ΜαρξΣαν σήμερα, πριν από 200 χρόνια, (5 Μάη 1818) γεννήθηκε στην Γερμανική πόλη Τριέρ -αν όχι ο μεγαλύτερος- σίγουρα ένας από τους σπουδαιότερους φιλοσόφους της ανθρωπότητας, ο Καρλ Μαρξ.

Η συμβολή του ήταν καθοριστική στην οικονομική, πολιτική και φιλοσοφική σκέψη της ανθρωπότητας και στη θεμελίωση της επαναστατικής κοσμοθεωρίας της εργατικής τάξης.

Η εμφάνιση του μαρξισμού ήταν ιστορική αναγκαιότητα, ιστορικά ώριμο καθήκον της εποχής. Δεν εμφανίστηκε από το τίποτα, στο κενό, ούτε και ήταν προϊόν της δημιουργικής φαντασίας του Μαρξ.

Σύμφωνα με τον Λένιν:

«Ολη η μεγαλοφυϊα του Μαρξ βρίσκεται στο ότι έδωσε απαντήσεις στα ερωτήματα που είχε ήδη θέσει η πρωτοπόρα σκέψη της ανθρωπότητας. Η διδασκαλία του γεννήθηκε σαν κατευθείαν κι άμεση συνέχιση της διδασκαλίας των πιο μεγάλων εκπροσώπων της φιλοσοφίας, της πολιτικής οικονομίας και του σοσιαλισμού».

200 χρόνια από την γέννηση του Καρλ ΜαρξΟ μαρξισμός αποτελείται από την ενιαία αδιάρρηκτη ενότητα τριών συστατικών μερών:

  • του Διαλεχτικού και Ιστορικού Υλισμού,
  • της Πολιτικής Οικονομίας
  • και του Επιστημονικού Σοσιαλισμού.

Η εμφάνισή του αποτέλεσε ριζική στροφή, ανατροπή, επανάσταση, στην πνευματική ιστορία της ανθρωπότητας.

Στην ιστορική της πορεία η φιλοσοφία γνώρισε δυο βασικές κατευθύνσεις ανάπτυξης – τον υλισμό και τον ιδεαλισμό – και δυο τρόπους ερμηνείας και κατανόησης του κόσμου – τη μεταφυσική και τη διαλεκτική.

Η ιστορία της φιλοσοφίας είναι η ιστορία ανάμεσα στον υλισμό και τον ιδεαλισμό, ανάμεσα στη γραμμή του Δημόκριτου και του Πλάτωνα, κατά τον Λένιν, κι ανάμεσα στη διαλεκτική και τη μεταφυσική.

Γνωστότατο είναι πως ο υλισμός γνώρισε διάφορες μορφές:

  • Η πρώτη μορφή ηταν ο απλοϊκός, αγοραίος υλισμός, συνδεόμενος με την αυθόρμητη διαλεκτική.
  • κι η δεύτερη, ανώτερη, ήταν είναι ο μηχανικός, μεταφυσικός υλισμός.

Αυτές είναι οι προμαρξιστικές μορφές του υλισμού, που παίξανε σημαντικό ρόλο στην πάλη κατά του ιδεαλισμού, αλλά του έκαναν και αρκετές παραχωρήσεις.

200 χρόνια από την γέννηση του Καρλ Μαρξ
Το σπίτι του Καρλ Μαρξ σην Τριέρ που λειτουργεί ως Μουσείο

Ο ιδεαλισμός γνώρισε, κι αυτός, δυο βασικές μορφές:

  • τον αντικειμενικό
  • και τον υποκειμενικό.

Ο Μαρξ και ο Ενγκελς μελέτησαν κριτικά τη φιλοσοφία από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες τους, και στάθηκαν ιδιαίτερα στη γερμανική κλασική φιλοσοφία (Καντ – Χέγκελ – Φόϋερμπαχ).

Αφομοίωσαν δημιουργικά και αξιοποίησαν ό,τι θετικό στοιχείο υπήρχε στους υλιστές, μα και στους ιδεαλιστές.

Στο φιλοσοφικό σύστημα του Χέγκελ ανακάλυψαν τη βασική εσωτερική του αντίθεση ανάμεσα στο σύστημα (ιδεαλιστικό) και τη μέθοδο (διαλεκτική).

Απέρριψαν το σύστημα (τον ιδεαλισμό) και μετέπλασαν τη διαλεκτική του μέθοδο, παίρνοντας το λογικό πυρήνα της, την ιδέα της ανάπτυξης με αιτία την πάλη των αντιθέτων.

Ένωσαν όμως οργανικά τον υλισμό με τη διαλεκτική και έτσι γεννήθηκε μια καινούρια ποιότητα, μια ανώτερη, ριζικά διαφορετική μορφή φιλοσοφικής σκέψης και ερμηνείας του κόσμου.

Με αυτόν τον οργανικό συνδυασμό γεννιέται η τρίτη ιστορική μορφή του υλισμού, ο μαρξιστικός Διαλεκτικός Υλισμός.

Ο ίδιος ο Μαρξ προσδιόρισε τη διαφορά της Χεγκελιανής διαλεκτικής από τη δική του:

«Η διαλεκτική μου μέθοδος δεν είναι μόνο ριζικά διαφορετική από τη χεγκελιανή, μα είναι το κατευθείαν αντίθετό της.

Για τον Χέγκελ το προτσές της νόησης, που με το όνομα Ιδέα το μετατρέπει μάλιστα σε αυθυπόστατο υποκείμενο, είναι ο δημιουργός του πραγματικού, που αποτελεί μονάχα το εξωτερικό του φανέρωμα.

Για μένα, αντίστροφα, το ιδεατό δεν είναι παρά το υλικό, μεταφρασμένο και μετασχηματισμένο στο ανθρώπινο κεφάλι».

200 χρόνια από την γέννηση του Καρλ ΜαρξΣτον Χέγκελ η μέθοδος είναι η διαλεκτική των ιδεών που αντανακλάται στη διαλεκτική των πραγμάτων.

Στον Μαρξ αντίστροφα είναι η διαλεκτική των πραγμάτων που αντικατοπτρίζεται στη διαλεκτική των ιδεών.

Ο Λένιν υπογράμμισε πως:

«Ο Χέγκελ μάντεψε με μεγαλοφυή τρόπο τη διαλεκτική των πραγμάτων, τίποτε όμως περισσότερο απ’ αυτό.»

Η Υλιστική αντίληψη της Ιστορίας

Ο προμαρξιστικός υλισμός, παρ’ όλα τα θετικά του στοιχεία, έκανε παραχωρήσεις στον ιδεαλισμό, δεν επέκτεινε τον υλισμό του και στα κοινωνικά φαινόμενα, δεν έδωσε υλιστική ερμηνεία της κοινωνικής ζωής και δράσης των ανθρώπων.

Οι εκπρόσωποί του έμειναν, στην ουσία, ιδεαλιστές στην κοινωνική τους φιλοσοφία.

Σύμφωνα με τον Λένιν οι προμαρξιστικές θεωρίες, είχαν δύο βασικές ελλείψεις:

«Πρώτο, στην καλύτερη περίπτωση, εξέταζαν μόνο τα ιδεολογικά κίνητρα της ιστορικής δράσης των ανθρώπων, χωρίς να ερευνούν από τι προκαλούνται τα κίνητρα αυτά, χωρίς να πιάνουν την αντικειμενική νομοτέλεια στην ανάπτυξη του συστήματος των κοινωνικών σχέσεων, χωρίς να βλέπουν τις ρίζες αυτών των σχέσεων στο βαθμό ανάπτυξης της υλικής παραγωγής.

Δεύτερον, οι προηγούμενες θεωρίες δεν έπιαναν ίσα ίσα τη δράση των μαζών του πληθυσμού».

Κατά τον Μαρξ αυτό που έλεγε για τον Φόϋερμπαχ ήταν χαρακτηριστικό όλων των προμαρξιστικών υλιστών:

«Στο βαθμό που ο Φόϋερμπαχ είναι υλιστής δεν καταπιάνεται με την ιστορία και στο βαθμό που εξετάζει την ιστορία δεν είναι υλιστής. Σ’ αυτόν υλισμός και ιστορία είναι τελείως αποχωρισμένα».

200 χρόνια από την γέννηση του Καρλ ΜαρξΑυτό που έκανε ο Μαρξ και δεν μπόρεσαν να κάνουν οι προκάτοχοί του ήταν η διείσδηση στην ουσία της ιστορικής πορείας κι η ανακάλυψη της νομοτελειακής αντικειμενικής κίνησης της Ιστορίας. 

Έγραφε ο Λένιν:

«Βαθαίνοντας και αναπτύσσοντας τον φιλοσοφικό υλισμόο Μαρξ τον ολοκλήρωσε, επέκτεινε τη γνώση του για τη φύση στη γνώση της ανθρώπινης κοινωνίας. […] Ο ιστορικός υλισμός του Μαρξ στάθηκε η πιο μεγάλη κατάκτηση της επιστημονικής σκέψης».

Αυτό σημαίνει ότι στην κοινωνική φιλοσοφία ο μαρξισμός έφερε τη ριζικότερη στροφή, ανατροπή και την αποφασιστικότερη νίκη του υλισμού και της διαλεκτικής.

Η ουσία της υλιστικής αντίληψης της ιστορίας εκφράστηκε από τον Μαρξ:

«Δεν είναι η συνείδηση των ανθρώπων που καθορίζει το Είναι τους, μα αντίθετα, το κοινωνικό Είναι τους καθορίζει τη συνείδησή τους. […]

Οι άνθρωποι δημιουργούν την ίδια τους την ιστορία, τη δημιουργούν όμως όχι όπως τους αρέσει, όχι μέσα σε συνθήκες που οι ίδιοι διαλέγουν, μα μέσα σε συνθήκες που υπάρχουν άμεσα, που είναι δοσμένες και που κληροδοτήθηκαν από το παρελθόν. Η παράδοση όλων των νεκρών γενεών βαραίνει σαν βραχνάς στο μυαλό των ζωντανών».

Η μαρξιστική φιλοσοφία – Διαλεκτικός και Ιστορικός Υλισμός – μελετάει τους γενικούς αντικειμενικούς νόμους της κίνησης, αλλαγής, εξέλιξης και ανάπτυξης της φύσης, της κοινωνίας.

Είναι το επιστέγασμα της μακρόχρονης ανάπτυξης ολόκληρου του φιλοσοφικού στοχασμού της ανθρωπότητας, το θεωρητικό θεμέλιο της πολιτικής οικονομίας και του επιστημονικού σοσιαλισμού.

Είναι η κοσμοθεωρία της εργατικής τάξης και των κομμουνιστικών κομμάτων όλου του κόσμου, ο αδιάλλακτος εχθρός κάθε είδους ιδεαλισμού, κάθε μορφής της αστικής ιδεολογίας και πράξης.

Η φιλοσοφία μετατρέπεται σε αληθινή επιστήμη

Την εποχή που εμφανίστηκε ο μαρξισμός το πρόβλημα της σχέσης φιλοσοφίας και επιστήμης ήταν επίκαιρο. Οι επιμέρους επιστήμες κατέκτησαν περιοχές που παραδοσιακά ανήκαν στη φιλοσοφία.

200 χρόνια από την γέννηση του Καρλ ΜαρξΗ ίδια φιλοσοφία τέθηκε υπό αμφισβήτηση, η παλιά φιλοσοφία είχε χρεοκοπήσει. Οχι άδικα ο Μαρξ θεωρούσε πως

«με τον Χέγκελ τελειώνει γενικά η φιλοσοφία».

Δυο λύσεις, διαμετρικά αντίθετες, δόθηκαν στο πρόβλημα:

  • Αρχικά ήταν ο θετικισμός του Α. Κοντ που δεν κατανόησε τη διαλεκτική σχέση Φιλοσοφίας – Επιστήμης, τις διαχώρισε κι ισχυρίστηκε πως η επιστήμη δεν έχει την ανάγκη τη φιλοσοφία γιατί «η επιστήμη είναι η ίδια φιλοσοφία» και μπορεί να προσφέρει τη «θετική γνώση» του κόσμου.
  • Η άλλη ήταν του Κ. Μαρξ, που καταδίκασε το διαχωρισμό τους και βάζοντας τέλος στις αξιώσεις της φιλοσοφίας να είναι η «Επιστήμη των επιστημών».

Ο Μαρξ απέδειξε τη διαλεκτική τους ενότητα, την αλληλοσύνδεση και τον αλληλοπροσδιορισμό τους.

Για τον Μαρξ η φιλοσοφία είναι μια επιστήμη που ούτε υποτάσσει, ούτε αντικαθιστά, ούτε υποτάσσεται στις ειδικές επιστήμες.

Φιλοσοφία και επιστήμη είναι αδιαχώριστες, μεταξύ τους δεν μπορεί να υπάρχει αδιαπέραστο τείχος.

Οι επιμέρους επιστήμες (π.χ. φυσική, βιολογία κτλ) μελετούν συγκεκριμένες μορφές κίνησης της ύλης, τις ιδιότητες, ιδιομορφίες και τους αντικειμενικούς νόμους αυτών και διατυπώνουν τα συμπεράσματά τους σε δικό τους, ειδικό σύστημα εννοιών.

Με τις επιστημονικές τους κατακτήσεις προσφέρουν το υλικό, την επιστημονική βάση, που έχει ανάγκη η φιλοσοφία για να θεμελιώσει και να στηρίξει τα δικά της πορίσματα.

Η φιλοσοφία μελετά τον κόσμο στο σύνολό του, σαν ενιαίο σύστημα, όπως ακριβώς υπάρχει, σε αδιάκοπη κίνηση, αλλαγή, ανάπτυξη, αναζητεί τους γενικούς αντικειμενικούς νόμους ολόκληρης της πραγματικότητας.

200 χρόνια από την γέννηση του Καρλ ΜαρξΤις απόψεις της η φιλοσοφία τις διατυπώνει στο δικό της φιλοσοφικό εννοιολογικό σύστημα, προσφέροντας την πιο γενική και αφηρημένη γνώση, και γι’ αυτό είναι κοσμοθεωρία.

Μ’ αυτή τη γνώση εξοπλίζει τις επιμέρους επιστήμες και τις βοηθάει να κατανοήσουν και να λύσουν τα δικά τους, ειδικά προβλήματα.

Στις διάφορες βαθμίδες της ιστορικής ανάπτυξής της ως επιστήμη, η φιλοσοφία καταπιάστηκε με τη λύση διάφορων φιλοσοφικών προβλημάτων, που δεν είχαν το ίδιο βάρος και σημασία.

Τέθηκε το πρόβλημα ποιο είναι το πιο βασικό απ’ αυτά. Ορισμένοι θεώρησαν τη σχέση σώματος – ψυχής, άλλοι εάν ο κόσμος είναι ή όχι αιώνιος κι άλλα.

Ο Φ. Ενγκελς στο έργο του «Ο Λουδοβίκος Φόϋερμπαχ και το τέλος της γερμανικής κλασικής φιλοσοφίας» γράφει:

«Το ύψιστο ζήτημα κάθε φιλοσοφίας, ιδιαίτερα της νεότερης φιλοσοφίας, είναι το ζήτημα της σχέσης της νόησης με το Είναι, του πνεύματος με τη φύση».

Οι έννοιες «Είναι» (φύση, ύλη) και «Νόηση» (πνεύμα – συνείδηση) είναι οι πιο γενικές και αφηρημένες, όλα τα φαινόμενα κατατάσσονται είτε στα υλικά (αυτά που υπάρχουν έξω κι ανεξάρτητα από τη συνείδησή μας), είτε στα πνευματικά (αυτά που υπάρχουν μονάχα στη συνείδησή μας).

Από τη λύση της σχέσης Είναι – Νόησης, εξαρτάται και η λύση, η απάντησή μας, στα υπόλοιπα προβλήματα με τα οποία ασχολείται η φιλοσοφία.

Από τη λύση του βασικού προβλήματος εξαρτάται η πρακτική δράση των ανθρώπων, η πάλη τους για την αλλαγή της κοινωνίας.

200 χρόνια από την γέννηση του Καρλ ΜαρξΤο βασικό πρόβλημα της φιλοσοφίας έχει δυο πλευρές:

Πρώτη είναι η οντολογική, που ζητά να απαντήσουμε στην ερώτηση:

«Ποιος παράγοντας είναι πρωτεύων και ποιος δευτερεύων, το Είναι (η ύλη, η φύση) ή η νόηση (το πνεύμα – η συνείδηση);»

Η μαρξιστική φιλοσοφία θεωρεί πρωτεύον το είναι, τη φύση, την ύλη και δευτερεύον τη νόηση, το πνεύμα, τη συνείδηση που είναι αντανάκλαση του Είναι.

Η μαρξιστική φιλοσοφία διατυπώνει διαφορετική αντίληψη για την ύλη, κίνηση, χώρο, χρόνο, νομοτέλεια, τη σχέση φύσης – ανθρώπου – συνείδησης κλπ.

Δεύτερη πλευρά είναι η γνωσιολογική, που μας επιβάλλει να λύσουμε το πρόβλημα της γνωσιμότητας του κόσμου, να απαντήσουμε στην ερώτηση:

«Είναι ικανή η ανθρώπινη νόηση να γνωρίσει την αντικειμενική πραγματικότητα; Είμαστε ικανοί να γνωρίσουμε τον Κόσμο;»

Η μαρξιστική φιλοσοφία λέει:

«Ναί! Η γνώση είναι δυνατή»,

απορρίπτοντας, τόσο το σκεπτικισμό όσο και τον αγνωστικισμό, θεωρώντας πως η άρνηση της γνωσιμότητας υποβιβάζει την επιστήμη, ανοίγει το δρόμο στο συμβιβασμό επιστήμης και θρησκείας (γνώσης και πίστης).

Λύνοντας τη γνωσιολογική πλευρά, η μαρξιστική φιλοσοφία διαμόρφωσε μία νέα θεωρία της γνώσης, της αλήθειας (σχετικής – απόλυτης), για την πράξη σαν βάση και κριτήριο της αλήθειας κλπ.

Η μαρξιστική φιλοσοφία – ο Διαλεκτικός και Ιστορικός Υλισμός – είναι αληθινή επιστήμη, προσφέρει επιστημονική, αντικειμενική λύση σε κάθε πρόβλημα που προκύπτει από την επιστημονική και κοινωνική πρόοδο.

Ο Λένιν έλεγε πως:

«Ο φιλοσοφικός υλισμός, είναι η μοναδική συνεπής φιλοσοφία που παραμένει πιστή σ’ όλα τα πορίσματα των φυσικών επιστημών».

Η ουσία κι ο Κοινωνικός ρόλος της Φιλοσοφίας

200 χρόνια από την γέννηση του Καρλ ΜαρξΤην ουσία της μαρξιστικής επανάστασης στη φιλοσοφία τη διατύπωσε ο ίδιος ο Μαρξ στις «Θέσεις για τον Φόϋερμπαχ», που έγραψε το 1845 (δημοσιεύτηκαν το 1888) τις οποίες ο Φ. Ενγκελς τις χαρακτήρισε σαν:

«Το πρώτο ντοκουμέντο όπου έχει ριχθεί ο μεγαλοφυής σπόρος της νέας κοσμοθεωρίας».

Η 11η κι η τελευταία θέση εκφράζει την πεμπτουσία της επανάστασης:

«Οι φιλόσοφοι μονάχα εξηγούσαν με διαφορετικούς τρόπους τον κόσμο, το ζήτημα όμως είναι να τον αλλάξουμε».

Ο Μαρξ ήταν μεγαλοφυΐα – Εμείς είμασταν το πολύ ταλέντα!

Το πόσο σπουδαία ήταν η προσφορά του Μαρξ στην δημιουργία του Διαλεκτικού Υλισμού που πήρε και το όνομά του, αποδεικνύουν τα λόγια του Φ. Ένγκελς για τον καλύτερό του φίλο:

«Δεν μπορώ ούτε ο ίδιος να αρνηθώ ότι πριν, και στο διάστημα της 40χρονης συνεργασίας μου με τον Μαρξ, έχω κι εγώ κάποιο ανεξάρτητο μερτικό στο θεμέλιωμα της θεωρίας και ιδιαίτερα στην επεξεργασία της.

Όμως, το μεγαλύτερο μέρος από τις κατευθυντήριες βασικές ιδέες […] ανήκουν στον Μαρξ. Εκείνο που πρόσφερα εγώ […] μπορούσε βέβαια να το ‘χει κάνει ο Μαρξ χωρίς εμένα.

Ό,τι έδωσε ο Μαρξ, δε θα το κατάφερνα εγώ μοναχός. Ο Μαρξ στεκόταν πιο ψηλά, έβλεπε πιο μακριά και το βλέμμα του αγκάλιαζε περισσότερα και ταχύτερα από όλους εμάς τους άλλους.

Ο Μαρξ ήταν μεγαλοφυΐα, εμείς το πολύ-πολύ, νάμασταν ταλέντα. Χωρίς αυτόν, η θεωρία δε θα ήταν σήμερα καθόλου αυτή που είναι. Γι’ αυτό δικαίως φέρνει το όνομά του».

Ροβεσπιέρος

(Visited 847 times, 1 visits today)